خانه » اخبار » عدالت پناه: در جامعه اسلامی همه مردم در قبال محیط پیرامون خود مسئول هستند/ خاتم پور: مشکلات بسیاری بر سر راه مستند سازان تحقیقی وجود دارد

به گزارش «عمار فیلم»، گعده مجازی «راه‌نما» به همت دبیرخانه جشنواره مردمی فیلم عمار با نقد و بررسی مستند «دراکوخار» به کارگردانی صادق خاتم‌پور با حضور حجت عدالت پناه، فیلمساز و کارشناس حوزه فیلم بصورت زنده از صفحه اینستاگرامی و همچنین تارنمای اکران مردمی جشنواره عمار برگزار شد.

آغاز پروژه دراکوخار با سنگ‌اندازی‌های مختلفی همراه بود

صادق خاتم پور کارگردان جوان مستند دراکوخار که به تازگی نیز مستندی در خصوص حادثه ساختمان متروپل آبادان در دست ساخت دارد، گفت: آرشیو هایی برای تهیه مستند از این حادثه دردناک تهیه کردیم.

کارگردان مستند دراکوخار با بیان اینکه تحقیقاتی را به مدت ۲ ماه انجام دادیم، ادامه داد: پس از این مرحله وارد کارهای ضبط و آفیش شدیم و چند روزی فیلمبرداری داشتیم. البته در این مسیر، سنگ‌اندازی‌های زیادی به ویژه از سوی صاحبان ویلاها در مسیر ما وجود داشت. برخی دوستان به من می‌گفتند بیش از ۲ سال است که تصمیم به مستندسازی در این خصوص گرفته اند و امکانش وجود نداشته است؛ از آنجایی که تخصص اصلی من مستندسازی نبود اما دوره‌های آن را دیده بودم، براساس دغدغه اقدام به ساخت این مستند کردم. پس از انجام دوره تحقیقاتی و ورود ما به پروژه فیلمبرداری، خیلی سر و صدا به پا شد. ما مراحل ساخت مستند را در خفا انجام می‌دادیم و کسی اطلاعی از آن نداشت. پس از اینکه هدف ما مشخص شد، برخی افراد مذهبی نیز با ما به مخالفت پرداختند و ما را سرزنش می‌کردند.

مطالبه‌گری برای یک هنرجو و مستند ساز، یک رسالت است

خاتم پور با اشاره به اینکه مطالبه گری، نیروی محرکه یک مستند ساز است، گفت: من به عنوان یک هنرجو و مستند ساز، مطالبه گری را یک رسالت برای خود می‌دانم. مستند ساز وقتی می‌تواند حرکت مفید داشته باشد که قشر ضعیف جامعه برایش اولویت داشته باشند.

وی افزود: به هر نحوی مستند دراکوخار را ساختیم و به دبیرخانه جشنواره ارسال کردیم و یک سری ایرادات فنی آن را نیز اصلاح کردیم؛ یاد و خاطره مرحوم نادر طالب زاده گرامی باد که حمایت های بسیاری از ما داشتند.

فضای مطالبه‌گری در مستندسازی از طریق جشنواره عمار فراهم شده است

عدالت پناه، کارگردان و کارشناس حوزه فیلم در خصوص مستند دراکوخار اظهار داشت: از تماشای مستند دراکوخار به وجد آمدم؛ از بدو شروع جشنواره فیلم عمار در کنار این مجموعه حضور داشته ام و فعالیت‌های مختلفی در آن داشتم. ما و خیلی از فیلمسازهایی که از جشنواره عمار رشد پیدا کردند و کارهای متخلفی برای جشنواره های داخلی و خارجی آماده کردند، به واقع مدیون مرحوم نادر طالب زاده هستیم که به ما میدان داد تا دیده شویم و همیشه انرژی فوق العاده‌ای از نکته سنجی ها و آموزش های ایشان می‌گرفتیم.

این کارشناس حوزه نقد درون گفتمانی افزود: اتفاقی که در جشنواره عمار تحت عنوان نقد درون گفتمانی افتاد، یعنی ساخت فیلم‌های منتقدانه و معترضانه در ساختار جشنواره عمار و پرداختن به موضوعاتی که در سایر جشنواره‌ها و حتی صداوسیما امکان آن وجود نداشت. اکران برخی از فیلم‌های که در جشنواره عمار وجود دارد، پیش از این در دانشگاه ها امکان اکران نداشتند و همیشه با مشکلات مختلفی مواجه بودند.

عدالت پناه با بیان اینکه ساخت فیلم‌های مستند با مضمون نقد درون گفتمانی، تنها از سر دغدغه‌مندی بوده است، خاطرنشان کرد: این آثار براثر تماشای مشکلات از نگاه آرمانی و دغدغه‌مند بچه‌هایی است که با اهداف و آرمان های انقلاب اسلامی همراه هستند، ساخته شده است. هدف این کارگردانان بیان دغدغه ها و نکاتی است که از دل مشکلات جامعه امروز بیرون آمده است و برای حل آن‌ها راهکار نشان داده و در نهایت تا حصول نتیجه لازم، از مسئولین مربوطه پیگیری و مطالبه‌گری می‌کنند؛ این فضا از طریق جشنواره عمار فراهم شده است.

این مستندساز با اشاره به رصد جشنواره های مختلف، گفت: در هیچ کجا، چنین فضایی برای مستند سازی فراهم نبوده است؛ حتی برخی جشنواره هایی که در مقاطعی خاص شکل می‌گرفتند و مدیران آنها با نگاه انقلاب اسلامی همراه نبودند، صرفا فیلم‌های تاریکی را اکران می‌کردند تا فضای یاس و ناامیدی را القا کنند. اما جشنواره عمار راه جدیدی گشود تا فیلم‌ها انتقادی تند اما امیدوارانه ساخته شوند؛ بسیاری از فیلم‌هایی که اکران شد، به مطالبه از مسئولین تبدیل شد که باعث رفع برخی معضلات شد. در تمام کشور، مستندسازان جوان و مستعدی داریم که مشکلات محیط پیرامون خود را به خوبی به تصویر می‌کشند

عدالت پناه با تقدیر از کارگردان جوان مستند دراکوخار، گفت: شما به فرمایش علمای بزرگ دین ازجمله مرحوم آیت الله بهجت عمل کردید و کاری که بلد بودید را به خوبی انجام دادید؛ مشکلی که در نزدیکی محل زندگی‌تان بود را به صورت مستند ارائه دادید که بسیار قابل تحسین است؛ امیدواریم شاهد افراد جوان و دغدغه مند بیشتری مانند شما از برکت جشنواره عمار باشیم. اینکه با این سن و سال به دنبال ساخت مستندی از حادثه متروپل هستید، بسیار ارزشمند است زیرا مستندسازان غیربومی اگر بخواهند چنین کاری انجام دهند، مدتی را باید صرف آشنایی با محیط کنند. اما امروز به لطف جشنواره عمار ما شاهد حضور فیلمسازان توانمند در تمام نقاط کشور هستیم که مسائل و مشکلات محیط اطراف خودشان را به خوبی به تصویر می‌کشند و این کار برای مدیران مختلفی که تصمیمات‌شان گره خورده به زندگی مردم است، راه‌گشا می‌باشد.

مستندسازی تحقیقی، کاری پرهزینه، محدودکننده و خطرناک است

عدالت پناه با بیان اینکه دراکوخار، فیلمی ذیل مستندسازی تحقیقی است، خاطرنشان کرد: ویژگی مستندسازی تحقیقی و نقد درون گفتمانی، این موضوع است که همراه با تحقیق و پژوهش می‌شود و مسئله محور است تا اطلاعاتی که برخی افراد میلی به افشای آن ندارند را کسب کند. این‌ها کار یک مستندساز تحقیقی است که شما یک معضلی توسط شما شناسایی شد و احساس کردید فسادی در آن اتفاق افتاده و اقداماتی خارج از چارچوب قانون صورت گرفته است؛ با ابزار و هنر خود به صورت کلی به مسائل پرداختید. رسالت یک مستندساز تحقیقی این است که در مسائل بتواند بیش از سایر رسانه‌های معمولی ورود پیدا کند؛ البته این کار سخت، محدودکننده، خطرناک و پرهزینه است.

در مستندسازی تحقیقی و فضای نقد درون گفتمانی، کمتر به مسئله کوه‌خواری پرداخته شده است

خاتم پور با تایید صحبت‌های عدالت پناه گفت: جشنواره عمار، تنها جشنواره ای است که به مسائلی مانند نقد درون گفتمانی و مطالبه‌گری می‌پردازد، پس از تماشای بسیاری از مستندهای جشنواره عمار از سال ۸۹، متوجه شدم کمتر به مسئله کوه خواری توجه شده است و تصمیم به تولید این اثر گرفتم.

جشنواره های خارجی بدنبال این هستند که مشکلات مارا غیرقابل اصلاح جلوه بدهند

عدالت پناه خاطرنشان کرد: رسانه های معاند که در خارج از کشور فعالیت دارند و برخی دنباله‌هایشان در کشور دیده می‌شوند، می‌خواهند جمهوری اسلامی ایران را فضایی پر از نقص و کاستی و همراه با یاس و ناامیدی نشان دهند؛ آنها سعی دارند به مخاطب القا کنند که مشکلات ما حل شدنی نیست. در آثاری که در جشنواره های خارجی ارائه می‌شود، ما را جامعه ای ناکارآمد، سرخورده و تنبل معرفی می‌کنند که برخی فیلمسازان ما از روی ناآگاهی و برخی دیگر براثر وسوسه شیطانی در زمین آن‌ها بازی می‌کنند.

وی با بیان اینکه جشنواره هایی مانند کن، اهداف سیاسی را دنبال می‌کنند، خاطرنشان کرد: فیلم‌های ضد ایرانی دوره اخیر این جشنواره نمایانگر این موضوع بود کمااینکه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تنها یک جایزه از جشنواره کن نصیب ایرانی ها شده بود، اما در ۴۲سال گذشته و از ابتدای انقلاب شکوهمند اسلامی در ایران حدود ۴۸ جایزه سهم آثار ایرانی بوده که در میان آنها حتی یک اثر با نمایش مثبت جامعه ایران نمی‌توان یافت. همیشه در آثار برنده اینگونه جشنواره ها شاهد نمایش بدبختی ها و عقب ماندگی جامعه ایران بوده ایم و سعی داشتند مشکلات جامعه ما را غیر قابل اصلاح نشان دهند.

وظیفه یک مستندساز تحقیقی، ارائه راه‌حل برای معضلات است

عدالت پناه با بیان اینکه مستندسازان تحقیقی برای پیشبردن یک جامعه به سمت پیشرفت، باید آثاری تولید کنند که در کنار نمایش معضلات، راهکارهای برون‌رفت از آن را نیز تببین کند، ادامه داد: ساخت مستندهایی که صرفا به نمایش مشکلات و سیاه نمایی از وضعیت جامعه دارند در دستور کار شبکه های معاند قرار دارد؛ نتیجه گیری و راه‌حلی که  مستندسازان ما در پایان فیلم خود قرار می‌دهند، برگ برنده آثار آنهاست. رسالت ما به عنوان فیلمساز مستند و کسی که دغدغه‌مند اصلاح کشورش است، اولا تحقیق کافی و لایه لایه درخصوص مسئله ای است که می‌خواهیم به آن بپردازیم که این موضوع در مستند دراکوخار به خوبی صورت نگرفته بود و نیازمند تحقیق و ورود بیشتری به مسائل بود.

وی افزود: نمایش مسئولینی که مخالف با ویلاسازی بودند مانند امام جمعه آن شهرستان، کار خوبی بود و نشان می‌دهد همه مسئولان نسبت به این موضوع بی‌تفاوت نیستند‌. اما در پایان بهتر بود که نتیجه این کار نیز مشخص شود؛ مثلا آیا این مستند و پیگیری‌هایی که صورت گرفت، باعث شد فاضلاب ویلاها به داخل رودخانه ریخته نشود یا خیر؟ اما دغدغه‌مندی و دلسوزی کارگردان در تمام صحنه بندی ها به وضوح مشخص بود؛ حتی این موضوع که در پلان نهایی، مسئله تغییر کارب ی زمین‌های کشاورزی و ویلاسازی بهبهان را به کل کشور تعمیم دادید کاری بسیار ارزشمند بود.

مشکلات مختلفی بر سر راه مستند سازان تحقیقی وجود دارد

خاتم پور در ادامه گفت: بسیاری از مستندسازان جوان، دغدغه دارند اما مشکلات مختلفی در سر راهشان قرار دارد که من هم با آن‌ها مواجه بودم؛  مستند دراکوخار را تقریبا دست تنها آماده ارسال به جشنواره کردم. برای ارائه آثار بهتر در سال های آتی نیازمند کمک پیشکسوتان این عرصه هستیم. ساخت مستند دراکوخار با یک دوربین معمولی انجام گرفت و حتی برای تدوین نیز از افراد حرفه‌ای استفاده نشد، زیرا در بهبهان تدوینگر حرفه‌ای و سینمایی وجود ندارد؛ هزینه هایی که برای این اثر پرداخت شد نیز از محل حقوق معلمی خودم بوده است. همچنین برای دریافت مجوز حتی از اداره فرهنگ و ارشاد نیز با مشکلات ریز و درشتی دست و پنجه نرم کردیم.

عدالت پناه در تایید صحبت‌های خاتم پور گفت: یک مستندساز تحقیقی باید خود را برای تمامی این مسائل آماده کند؛ گاهی مجبور می‌شویم از دوربین مخفی برای ثبت حقایقی استفاده کنیم که خیلی افراد ذینفع می‌خواهند آنها افشا شود. فیلم‌های مستندی که من ساختم بعضا امکان ضبط قانونی نداشتند و ما مجبور بودیم با استفاده از دوربین مخفی آنها را ضبط کنیم.

خاتم پور ادامه داد: برای اکران دراکوخار از مرحوم نادر طالب زاده می‌خواستیم دعوت کنیم که متاسفانه ایشان مرحوم شدند و روزی که ما اکران داشتیم، پیکر ایشان در معراج الشهدا بود.

وی با بیان اینکه عوامل اجرایی جشنواره عمار برای ما سنگ تمام گذاشتند، افزود: اینکه با آن حجم کار با ما تماس گرفته می‌شد و پیگیر کار ما بودند بسیار قابل تحسین است؛ همین برنامه ای که الان ترتیب داده شده نیز نشان از اهمیت کار ما برای عوامل جشنواره عمار دارد و طبیعتا باعث افزایش انگیزه برای فیلمسازان جوان خواهد شد. تفاوت جشنواره عمار با سایر فستیوال ها همین بود.

کار مستندسازی تحقیقی، نیازمند اطلاعات جامع و دقیق است

وی افزود: قالب اینگونه فیلم ها تحت تاثیر محتوا شکل می‌گیرد. اگر بخواهیم راجع به یک فسادی صحبت کنیم، بایستی به ابعاد مختلف آن بپردازیم؛ طبیعتا اگر این فساد عمومی شده باشد، اطلاعات بیشتری وجود دارد اما در غیر این صورت نیازمند تحقیقات کارآگاه‌گونه است تا یک حقیقت کشف شود. این موضوع نیازمند ارتباطات گسترده ای است تا درصورت برخورد با مشکلاتی، شما را مورد حمایت قرار دهند و همچنین بتوانید از آنها اطلاعات کسب کنید.

عدالت پناه گفت: یکی دیگر از مسائلی که مستند سازان تحقیقی باید مدنظر داشته باشند، این است که نگاه کلی خود را حفظ نمایند؛ یعنی اگر متوجه فسادی کوچک شدید، باید با نگاه کلی ریشه آن را پیدا کنید و نمای کلی را بیابید تا منجر به حصول نتیجه مثبت برای جامعه شود. یکی از آفات کار مستندسازی تحقیقی، این است که فرد جو زده شده و سریعا بخواهد مسئله ای که یافته را بیان کند؛ این موضوع باعث از بین رفتن اعتبار رسانه‌ای خواهد شد و برای جلوگیری از آن بایستی با اساتید و پیشکسوتان این عرصه در ارتباط باشید؛ همچنین برای اطلاعات مورد استفاده در مستند نیز نباید به صحبت‌های افراد محلی اکتفا شود.

مستندسازی تحقیقی علاوه بر جلوگیری، می‌تواند باعث پیشگیری از فساد شود

این کارشناس حوزه فیلم سازی گفت: تمامی این اقدامات وقتی انجام شد، بایستی حواسمان را جمع کنیم تا در خروجی کار، فضای مطالبه گری بدون یاس و ناامیدی را نمایش دهیم نه اینکه همین مستند ما به عنوان فیلمی از شرایط نامطلوب کشور در شبکه های معاند پخش شود؛ بارها شاهد این موضوع بوده ایم که یک مستندساز از روی ناآگاهی فیلمی تهیه می‌کند و شبکه های خارجی با اهدافی که دارند از آن بهره می‌برند. بی‌طرفی نیز دیگر ویژگی‌های مهم و اصلی یک مستندساز تحقیقی است. بهرحال کار مستندسازان جوانی مانند آقای خاتم پور بسیار ارزشمند است و امیدواریم روز به روز شاهد حضور آثار چنین افرادی از‌ استان‌های مختلف کشور در جشنواره عمار باشیم؛ ساخت چنین آثاری علاوه بر جلوگیری از فسادهایی که درحال وقوع است، می‌تواند باعث پیشگیری نیز بشود زیرا فردی که موقعیتی برایش فراهم می‌شود، وقتی بداند افرادی او را رصد می‌کنند شاید منصرف از سوءاستفاده از موقعیت خود شود.

جامعه اسلامی، جامعه ای است که همه در آن مسئول هستند

عدالت پناه فضای مستندسازی را فضایی پرخطر برشمرد و گفت: باید در این راه مراقب باشیم تا جریان های خاص سیاسی از حسن نیت ما برای مبارزه با یک فساد سوءاستفاده نکنند؛ همچنین پیش از انجام هر کار بایستی جنبه‌های مختلف آن را با مشورت چند پیشکسوت دلسوز در نظر بگیریم. دشمن همیشه بدنبال سوءاستفاده از آثار مختلف به ویژه آثار بخش مستند است و باید مراقب این موضوع باشیم. همچنین پس از ساخت یک اثر، تا حصول نتیجه بایستی پیوست های رسانه ای مختلفی از آن ارائه دهیم.

وی در پایان گفت: بعد از ساخت یکی از مستندها و پخش آن در صداوسیما، آن موضوع تبدیل به یک مطالبه مردمی شد و حتی نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز به آن ورود پیدا کردند. جامعه اسلامی، جامعه ای است که همه در آن مسئول هستد و کسی نمیتواند از مسئولیت شانه خالی کند‌.

شهید آوینی الگویی بسیار خوب برای فعالیت‌های هنری افراد متدین است

خاتم پور نیز در پایان ابراز امیدواری کرد که چنین عرصه هایی برای جوانان باز شود تا بتوانند باری از مشکلات جامعه بردارند و گفت: جشنواره ای مانند عمار باعث می‌شود تا افراد مذهبی وارد عرصه هنر شوند و از سیره شهید آوینی و مرحوم طالب زاده برای ادامه مسیر خود بهره ببرند.