خانه » اخبار » هنر انقلابی در مقابل تخریب/مزارهای شهدا، نماد و نشانه ویژه انقلاب اسلامی

به گزارش «عمار فیلم»، رهبر انقلاب اسلامی صبح روز ۱۰ بهمن ۱۳۹۷ پس از زیارت مزار شهدای بهشت زهرای تهران، در سخنانی با انتقاد از طرح یکسان‌سازی قبور شهدا فرمودند: «یکی از کارهای بدی که بعضی از مدیران گلزارهای شهدا انجام می‌دهند، این کار غلط یکسان‌سازی قبور شهدا است. این‌جا خوب است؛ همین درست است… این شکل، شکل طبیعی است. هیچ لزومی ندارد که ما این [علامت‌ها] را صاف کنیم، به خیال اینکه می‌خواهیم زیباسازی کنیم.»

«مزار شهدا» در تاریخ انقلاب اسلامی، تبدیل به یک نماد و نشانه‌ ویژه شده است؛ نماد و نشانه‌ای که بسیاری از ارزش‌های فکری، فرهنگی و هنری مردمِ انقلابی را در دل خود دارد. می‌شود این مزارها را منظومه‌ درخشانِ حرکت جوشنده‌ انقلاب اسلامی دانست که همواره می‌تواند زبان گویای سلسله‌ شهدای این سرزمین باشد. از حجله و محتوای خیره‌کننده‌اش گرفته تا سنگ‌نوشته‌های ارزشمند و پرمغزِ مزارهای شهدا، همگی به سانِ گنجی بی‌مثال است که باید با وسواس حفظش کرد و روی چشم گذاشت.

با همه‌ این اوصاف و احوال، نزدیک به یک دهه است با جریانی عجیب و حیرت‌انگیز روبه‌رو هستیم که با اصرار، در پی دگرگونی و تخریب این گنجینه‌های بی‌مانند است. به نام «بهسازی» وارد شدند و با فضاهایی «یکسان‌سازی»‌شده روبه‌رویمان کردند. در این فرآیند تخریبی، بسیاری از میراث فرهنگی، اعتقادی و هنری مزارهای شهدا از بین رفت؛ اما در گوشه و کنار کشور، هنوز هستند اندک مزارهایی که با اعتراضات خانواده‌های شهدا و فعالان فرهنگی اصالت و هویت خود را حفظ کرده‌اند. فعالان و هنرمندان جبهه فرهنگی انقلاب نیز کوشیده است تا با تولید آثار هنری، جلوی این کار غلط بایستد که در ادامه برخی از این آثار مرور می‌شوند.

راز مزار

این مستند که به کارگردانی «نوید ناصر» تولید شده است، می‌کوشد تا ضمن بازخوانی ارزش‌های متنوع و اصیلِ مزارهای شهدا، روند تخریب و یکسان‌سازی این مزارها را به‌نقد بنشیند با این امید که این روندِ تخریبی، متوقف شود. ضمن آنکه کانال تلگرامی «راز مزار» razemazar@ که به‌صورت مردمی و خودجوش ایجاد شده است، سعی دارد منبع کاملی از مطالب و آثار هنری فعالان فرهنگی برای ایستادگی در مقابل جریان ضدفرهنگی باشد.

آتش در گلستان

تیرماه ۱۳۹۶، بنیاد شهید و امور ایثارگران اصفهان، تصمیم به اجرای طرح یکسان‌سازی قبور گلستان شهدای این شهر می‌گیرد. در این طرح، نوشته‌ها، عکس‌ها، نوع سنگ‌قبرها، شمایل قدیمی و خاطرات شهدا از بین می‌رود. علی‌رغم ادعای بنیاد مبنی‌بر اطلاع‌رسانی قبلی به خانواده‌های شهدا و کسب اجازه از آن‌ها، اما این خانواده‌ها مخالف چنین طرحی هستند. «نوید رضاخانی» در این مستند، نارضایتی و اعتراضات خانواده‌های شهدا و فعالان فرهنگی این شهر درباره تعویض و یکسان‌سازی سنگ‌قبرها روایت می‌کند. علاوه‌بر این مستند، هنرمندان گرافیست اصفهانی هم با تولید پوستر و اقلام گرافیکی، با این طرح مقابله می‌کنند.

تخریب بهشت

«حسن حبیب‌زاده» در این نماهنگ، نقدی بر طرح «سامان‌دهی قبور مُطهر شهدا» و از بین‌بردن نمادهای فرهنگیِ دوران دفاع مقدس دارد. این اثر با نشان‌دادن صفای مزار شهدا، حجله‌های آن‌ها و صدای اعتراض مردم، تبدیل میراث فرهنگیِ کشور به دکورهای شکیل و بی‌روح را به‌چالش می‌کِشد.

قبرافکن

«علی زکریایی» در این کلیپ، گفت‌وگویی طنز با مسئول خیالی طرح یکسان‌سازی قبور شهدا دارد و از این منظر، دلایل اجرای آن را بررسی می‌کند.

راز جعبه آینه

این کتاب، واکنشی است محترمانه، نجیبانه و ایجابی، به یک‌سوگیری تخریبی در ساحت فرهنگ انقلاب اسلامی و جستاری نشانه‌شناسانه پیرامون جعبه‌آینه‌های مزار شهدا دارد که «محمدجواد مدرسی» آن را نگاشته است و دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی آن را منتشر کرده است.  صفحه‌آرایی کتاب با استفاده از تصاویر چشم‌نواز رنگی از جعبه‌آینه‌ها و حجله‌ها و نیز طراحی خوب و هدفمند، به خواننده کمک می‌کند تا هرچه بهتر با سخن نویسنده همراه شود.

طرح یکسان‌سازی مزارهای شهدا، تخریبی برگشت‌ناپذیر بود که در هیاهوی کاذب سیاسی دهه‌های هشتاد و نود، حجم خسارتش دیده نشد. آن روز که بخشنامه‌های مبهم و مشوش و گیج‌کننده بر «ساماندهی مزار شهدا» در چهار سوی کشور منتشر شد، آستین‌ها با همتی عجیب و غیرمترقبه، بالا زده شد برای «سامان»‌دادن به عرصه‌ای که خود، سامانی منحصربه‌فرد بود. مجموعه مزارهای شهدا، که در عُرفِ سال‌های انقلاب و دفاع مقدس، به «گلزار» مشهور شده بود، پیرو تصمیمی گنگ، به تیغ لودرها سپرده شد تا امروز، جز برهوتی از سنگ‌های تیره، از غالب «گلزار»ها باقی نمانَد اما با مقاومت مردم و روشن‌گری اهالی فرهنگ و صدالبته رهنمون‌های مقام معظم رهبری، امید آن می‌رود که دکوراتیوهای ضدفرهنگی، دست از تخریب گنجینه‌های فرهنگی ایران عزیز بردارند.