فیلم «ترمینال غرب»؛ مدافع منافع ملی

«ترمینال غرب» فیلمی جسور است. جسارت فیلم در انتخاب موضوعی انتقادی علیه مواضع دولت مذاکره‌کننده است.

به گزارش «روابط عمومی جشنواره عمار»، محمدمهدی خالقی، مستندساز و کارگردان برگزیده جشنواره عمار در یادداشتی درباره فیلم سینمایی «ترمینال غرب» در روزنامه شهرآرا نوشت:
١- «ترمینال غرب» فیلمی جسور است. جسارت فیلم در انتخاب موضوعی انتقادی علیه مواضع دولت مذاکره‌کننده است که در شرایط مرگ، و ترس سینما نسبت به یکی از پرونده‌های مهم تعیین‌کنندۀ سرنوشت کشور رخ نموده است. پیش از این تقریباً هیچ فیلمی با موضوع اصلی انرژی هسته‌ای و مذاکرات هسته‌ای ندیده بودیم، با اینکه حتی، اگر با دید مثبت هم به مذاکرات نگاه کنیم، بار دراماتیک این چند سال مذاکره بسیار بالا و سوژه‌خیز است. واقعیاتی مثل تعطیلی صنعت هسته‌ای، اخراج دانشمندان، و تهدید‌های داخلی و خارجی آن‌ها در کنار مسئلۀ فرار مغزها سرفصل‌های اصلی «ترمینال غرب» هستند.
٢- کارگردان در «ترمینال غرب» روی مرز باریک واقعیت و استعاره حرکت می‌کند، از اسامی استعاری و معناداری که بعضاً در دیالوگ‌ها هم تکرار می‌شوند تا فلاش‌بک‌هایی با حضور نقش‌های مشابه شهدای هسته‌ای. از طرف دیگر فیلم در برخی سکانس‌ها واقع‌نماست. حضور مادر شهید احمدی روشن در مرکز ترویجی انرژی هسته‌ای و سخنرانی‌اش برای حضار شکلی فراواقعی از حضور یک شخصیت واقعی و نه حتی هنرپیشه در یک فیلم داستانی است.
٣- «ترمینال غرب» فیلمی انتقادی و کمی تلخ و هشدار‌دهنده است، اما با سکۀ رایج سیاه‌نمایی در سینمای ایران به‌کلی فاصله دارد. فیلم امیدبخش و روبه‌جلو ساخته شده و جز پیامِ ادامه داشتن راه شهدا و جز اسم «امید» برای شخصیت اصلی‌اش روح مبارزه‌جویی، جهاد و امید به آینده‌ای روشن را در خود نهادینه کرده است. سکانس تبدیل خانۀ مادربزرگ به مرکز ترویجی انرژی هسته‌ای بسیار خوب، متفاوت و نشاط‌آور است، از آن سکانس‌هایی که در سینمای ایران و خصوصاً در فیلم‌های غیر‌طنز کمتر دیده‌ایم.
۴- «ترمینال غرب» یک فیلم سیاسی است که به یکی از پرونده‌های مهم جاری سیاسی کشور اشاره می‌کند. خنثی هم نیست و موضعش را شفاف و روشن بیان می‌کند، اما فیلمی سیاست‌زده و روزی‌خور جناح و باندی خاص و نان‌به‌نرخ‌روز‌خور نیست. شاید یکی از ملی‌ترین فیلم‌هایی است که در این سال‌ها دیده‌ام، فیلمی که به‌شکلی واقعی و نه دکوری منافع ملی را سر دست گرفته و فریاد می‌زند. با وجود این ،دلیلِ نداشتن اکران عمومی فیلم در سینماها را نفهمیدم. گرچه جشنوارۀ «عمار» در این سال‌ها توانسته برای خود شبکه‌ای قابل‌اطمینان برای اکران فیلم‌های متکی به گفتمان انقلاب اسلامی بسازد، اما این مسئله مسئولیت نهادهای دولتیِ متولیِ سالن‌های سینما را که برای دفاع از منافع ملی بودجه می‌گیرند ساقط نمی‌کند.
۵- از اسم فیلم خوشم آمد، یک اسم بامسمّا و دولایه که هم عنایت به مکانی واقعی در قصه دارد و هم بیان‌کنندۀ درونمایۀ اصلی فیلم است. مفهوم موقت بودن و رفت‌و‌آمد را هم دارد. از قضا اینجا به‌کار بردن کلمۀ «ترمینال» به‌دلیل توسع معنایی از کلمۀ «پایانه» بامسماتر است.
۶- از نظر فنی «ترمینال غرب» فیلمی متوسط است. این سؤال که «آیا فیلم درآمده یا نه؟» دربارۀ این فیلم با جواب مثبت روبه‌رو می‌شود؛ یعنی تکنیک فیلم‌سازی متناسب با محتوای ارائه‌شده در فیلم وجود دارد. البته اشکالات فنی که همیشه در همۀ فیلم‌های سینمایی به‌چشم می‌خورد اینجا هم دیده می‌شود: شخصیت‌پردازی برخی نقش‌ها ناقص است، قصۀ فرعی با قصۀ اصلی تناسب مضمونی ندارد، بعضی بازی‌ها متوسط است، و میزانسن‌ها در برخی جاها پخته و دقیق نیست، اما می‌توان همۀ این‌ها را به محتوای ملی‌گرایانه و فیلم‌اولی بودن کارگردان بخشید.

محمدمهدی خالقی