خانه » اخبار » این سوال مهم است: چرا سوریه؟/ مستندی تماشایی

به گزارش «عمار فیلم»، مستند «چرا سوریه» به کارگردانی وحید فراهانی از جمله آثاری است که در بخش مسابقه یازدهمین جشنواره مردمی فیلم عمار حضور دارد، در یادداشتی به قلم محسن صالحی خواه، به اثر پرداختیم که می خوانید.

اسم مستندِ چرا سوریه، احتمالا یکی از مهم‌ترین سوالات جامعه ایران حداقل در ۱۰ سال گذشته است. ما چرا به سوریه رفتیم و چرا آنجا جنگیدیم؟ ما صدها شهید در راه دفاع از حرم اهل بیت پیامبر (ص) تقدیم کردیم تا امنیت مرزها و شهرهای خودمان هم تامین شود و بخش زیادی از مردم این حقیقت را می‌دانند؛ و در مقابل، بخش زیادی هم این را نمی‌دانند یا نمی‌خواهند که بدانند. فعالیت‌های ایران آن‌سوی مرزها، همیشه یکی از نقاط فشار کشورهای خارجی و رسانه‌های فارسی زبان بوده. سال ۸۸ را یادتان می‌آید؟ «نه غزه نه لبنان جان‌م فدای ایران» یکی از شعارهای جنبش سبز شد. تازه در آن دوران، ایران هنوز درگیر یک جنگ منطقه‌ای با گروهی به نام داعش و دیگر تروریست‌ها نشده بود. پس هرچه می‌گذرد و نسل‌های جوان‌تر پا به جامعه می‌گذارند، بازهم باید برایشان پاسخی مناسب داشته باشیم که چرا جمهوری اسلامی، در منطقه هزینه می‌کند. این سوال هیچ وقت از بین نمی‌رود و گاهی نیز پررنگ‌تر از قبل می‌شود.

این مستند برای پاسخ به سوالی مهم و با هدفی مهم، ساخته شده است. بزرگ‌ترین نقطه قوت آن پژوهش دقیق و نقطه‌ایِ کار است. تصویریابی دقیق، تدوین مناسب فوتیج‌های آرشیوی و ترکیب آن‌ها با موشن‌گرافیک و راش‌های تصویربرداری شده توسط تیمِ مستندساز، اثری قابل قبول و تماشایی خلق کرده است. کارگردان دقیقا می‌دانسته که از این مستند چه می‌خواهد و برای رسیدن به هدف‌ش، حرکت زیگزاگی و مارپیچ نکرده است. خیلی مستقیم و بی‌پرده در یک مسیر مستقیم سراغ پاسخ سوالات‌ش رفته و فکر می‌کنم در این مسیر موفق شده است.

فیلمِ وحید فراهانی سعی می‌کند نگاهی جدید به موضوع بحران سوریه داشته باشد و برای اثبات فرضیه‌اش، منابع خارجی اعم از مصاحبه‌های شخصیت‌های سیاسی و اخبار را در اختیار گرفته است. در واقع آن‌ها در این کار، سراغ بخش کم‌تر دیده‌شده‌ای از بحران سوریه رفتند و دنبال عاملی به نام اقتصاد می‌گردند. یک‌بار جمله‌ای از یک روزنامه‌نگار قدیمی شنیدم که می‌گفت: «آمریکایی‌ها یک گلوله در هیچ جای دنیا شلیک نمی‌کنند مگر اینکه برایشان سود اقتصادی داشته باشد.» چرا سوریه، تقریبا حول همین محور می‌چرخد.

اما فکر می‌کنم تمرکز روی این عامل، کمی کار را از لحاظ مفهومی دچار مشکل می‌کند. در عین این که کار هم در فرم و هم در محتوا، یک کار حرفه‌ای محسوب می‌شود اما بعضی نقاط مهم در جنگ سوریه به فراموشی سپرده شده است. اگر یک مستندساز مشغول ساخت فیلمی درباره آوارگان سوری باشد، انتظار نمی‌رود که پای کشورها و دولت‌های درگیر در این جنگ را به میان بکشد. چون این مفهوم، جای زیادی در قصه مذکور ندارد. اما زمانی که از ریشه‌های بحران و وقایع پشت پرده صحبت می‌کنیم، نمی‌شود عنصری مثل اسرائیل را در بحران سوریه نادیده گرفت. این یکی از مسائلی‌ست که در مستند چرا سوریه از قلم افتاده است و سهم خاصی برای تل‌آویو در این بحران در نظر گرفته نمی‌شود. هرچند که در گفتارمتن، حداقل دو مرتبه اشاره می‌شود که سرفصلی به نام اقتصاد، یکی از دلایل این جنگ است اما عواملی مثل تعارض منافع سیاسی و امنیتی، عنصری به نام ایدئولوژی و رقابت‌های سیاسی میان کشورها به حاشیه رفته و گاهی کتمان نیز می‌شود. از آنجایی که این اثر، پژوهشی قوی دارد و به گوشه‌های تاریکی از بحران ۱۱ ساله سوریه می‌پردازد، انتظار می‌رود که نگاهی جامع‌تر – از لحاظ برخی مفاهیم مهم – به موضوع داشته باشد. به این دلیل که نامِ «چرا سوریه» به مخاطب این را القا می‌کند که پاسخی جامع و کامل در این مستند، انتظار او را می‌کشد.

گفتنی است با توجه به همه‌گیری بیماری کرونا، آثار منتخب یازدهمین جشنواره مردمی فیلم عمار  ۱۱ تا ۱۹ دی ماه به صورت مجازی و از طریق سایت عماریار Ammaryar.ir اکران می‌شوند. ویژه برنامه تلویزیونی جشنواره نیز هر شب، هر شب ساعت ۲۱ از شبکه افق به روی آنتن می رود.