خانه » اخبار » مانیفست مستندسازی

به گزارش «عمار فیلم» به نقل از فرهیختگان، این جملات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار سینماگران و خطاب به ابراهیم حاتمی‌کیا به خوبی نمایانگر نگاه ایشان به مقوله‌ هنر و جایگاه هنرمندان سینما است. البته این بخشی از جلسه سه ساعته رهبر انقلاب در دیدار با ۱۶ نفر از کارگردانان سینمای داستانی در خرداد ماه سال ۸۵ است. در سال‌های بعد، فعالان حوزه سینما و تلویزیون به بهانه‌های مختلف در محضر رهبر انقلاب به تشریح دیدگاه‌ها و مسائل این حوزه پرداخته‌اند و شاید کمتر این فرصت برای مستندسازان فراهم شده بود.

۲۱ دی ماه، جمعی از مستندسازان با رهبر معظم انقلاب دیدار کرده و در این دیدار صمیمانه، نظرات خود را بیان کرده‌اند. در این جلسه وحید چاوش، محمدعلی فارسی، حسین شمقدری، علی صدری‌نیا، محسن یزدی، مهدی نقویان، نادر طالب‌زاده، سلیم غفوری، محسن اسلام‌زاده، محسن آقایی، محسن برونی، حسن یادگاری، کمیل سوهانی و … حضور داشتند که با ۵نفر از آنها و همچنین با رضا برجی به عنوان مستندساز پیشکسوت در مورد این دیدار گفت‌و‌گو کرده‌ایم. البته حضرت آیت‌ا… خامنه‌ای فردای روز دیدار، در پیامی خطاب به مستندسازان جوان، پنج نکته را به آنها توصیه کرده‌اند.

این نکات در مراسمی با عنوان «منشور مستند انقلاب اسلامی» شامگاه یکم بهمن در تالار سوره حوزه هنری‌ رونمایی شد.

متن پیام رهبر انقلاب به مستندسازان به این شرح است:

بسمه تعالی

جوانان عزیز مستندساز!

در پی جلسه‌ شیرین دیشب، این نکته‌ها را در یاد نگه‌ دارید:

۱- جهت انقلابی را با دقت تمام حفظ کنید. بازی‌های تکنیکی و شهرت حرفه‌ای، بر صفا و درستکاری انقلابی کار، غلبه نکند. با سرِ افراشته، زبان و عمل، نشان دهید که مومن انقلابی‌اید.

۲- جنگ نرم دشمن، برپایه‌ دروغ و تحریف و شایعه و سانسور و بایکوت بنا شده است؛ هنر شما می‌تواند با سند، کار دشمن را بی‌اثر کند. تاریخ ۴۰ ‌ساله‌، لبریز از سندها بر حقانیت جمهوری اسلامی و کج‌روی و گمراهی دشمنان است.

۳- یک هدف اساسی دشمن، ترویج بدبینی و نومیدی است؛ دستمایه‌های امید درکشور بی‌شمار است. هنر شما قادر است با استناد به واقعیات، سرچشمه‌ امید و شوق و حرکت باشد.

۴- مستند انتقادی، مفید و لازم است. لحن اثر باید ناصحانه و چاره‌جویانه باشد. در انتقاد، لحن خصمانه و یأس‌آلود و هرج‌ومرج‌طلبانه، فایده آن را تبدیل به زیان می‌کند. زبان طنز به رسایی و سودمندی اثر کمک می‌کند.

۵- رضای خدا را در کارها در نظر بگیرید و از او کمک بخواهید.

والسلام علیکم و رحمها…

محمدمهدی خالقی:

رهبری به نسل جدید مستندسازان امیدوار است

این دیدار چند نکته مهم دارد که در پیام رهبر انقلاب نیز بوده است. عدم توجه به جذابیت‌های هنری بدون توجه به محتوای انقلابی آثار، یکی از نکاتی بود که ایشان به آن تاکید کرده‌اند. اینکه مستندسازان در کنار جذابیت‌های هنری و شهرتی که برای آنها شکل می‌گیرد به روح انقلابی اثر توجه داشته باشند. اینکه شهرت مستندساز را فریب ندهد و روحیه انقلابی و دینی را حفظ کند. نکته دیگر در مورد ساخت آثاری است که نقدهای تند و گزنده دارد. ایشان تاکید کرده‌اند این آثار باید طوری ساخته شوند که نسل جوان را از فضای جامعه جدا نکند و امید را برای حرکت رو به جلوی جامعه پایدار نگه دارد. من سال‌ها با خودم فکر می‌کردم که شعرا یک دیدار ثابت و همیشگی با رهبر انقلاب دارند یا مثلا با برخی دیگر از طیف‌ها جلسه دارند، چه می‌شود که با ما مستندسازان هم جلسه‌ای بگذارند. اما همیشه جوابم به خودم این بوده که ما باید سطح کارهایمان را به حدی برسانیم تا فرصت دیدار برای ما هم فراهم شود. این جلسه، نوید خوبی برای ما داشت و نشان می‌داد جوانان مستندساز جبهه فرهنگی انقلاب، آثار خوبی را تولید کرده‌اند و این مساله، امید را برای آینده کاری بیشتر می‌کند. البته ایشان گفته‌اند که تنها بخش‌هایی از برخی آثار جمع حاضر را دیده‌اند و همچنین تاکید کرده‌اند ناراحتند چرا فرصت نشده است همه آثار را ببینند. مجموعه مضامینی که در این جلسه گفته شد، نشان می‌دهد به جوان‌های مستندساز نگاهی ویژه دارند و از تاکیدات ویژه‌شان این بود که مستندسازان با ساخت آثار ارزشمند درباره تاریخ انقلاب، مقابل دشمنان سد مستحکمی بسازند.

وحید چاوش:

با روحیه بهتر مستندسازی را ادامه می‌دهم

تاکید ایشان بر این مساله، که فضای آثار، یاس‌آلود نباشد برای هنرمندان تازگی ندارد. ایشان درباره همه موضوعات تاکید دارند که باید به مردم امید بدهیم. البته من خیلی دلم می‌خواست با ایشان صحبت خصوصی داشته باشم و بگویم یک‌سری از موضوعات هستند که نمی‌توانند امیدبخش باشند؛ مثل مساله حقوق‌های نجومی یا اختلاس‌های مکرر که فضای جامعه را تلخ کرده است، اما فرصت نبود که این حرف‌ها را بگویم. فکر کنید ما یک وقت یک ساعته داشتیم و در این یک ساعت نمی‌شد همه حرف‌ها را زد. البته تلاش کردم حرف‌هایی را که از منظر خودم مهم بود، به ایشان منتقل کنم؛ اما به نظرم لازم است جلسات جدی‌تری گذاشته شود. این جلسه بیشتر یک جلسه معارفه بود. البته من بهره خودم را بردم. اینکه مقابل کسی بنشینی که بنا به اعتقادات، نایب امام زمان (عج) و پرچمدار شیعه است، چشم در چشم او بدوزی و زانو به زانویش بنشینی و چیزی که فکر می‌کنی درست است با اقتضای ادب و همه نکات مدنظرت بگویی برای من خیلی ارزشمند بود. بدون واسطه توانستم حرف‌هایم را بگویم؛ اما نباید در مورد این جلسه اغراق‌آمیز برخورد کرد. احساسم به‌عنوان مستندساز این است که من هم باید وظیفه‌ام را انجام دهم. من هم باید به اندازه خودم در این مسیر بدوم. حس من، حس یک سرباز خسته‌ای بود که حالا آمده و کنار رهبر، مراد یا فرمانده ارشدش نشسته است و همین دیدنش برای من کفایت می‌کرد. اینکه بگویی این جلسه راهگشا باید باشد، شاید حرف درستی نیست. من به اندازه توان و وسعم در این راه دویده‌ام و حالا خسته شده‌ام؛ آمده‌ام در این جلسه شرکت کرده‌ام، نگاهش کرده‌ام و خستگی‌ام رفع شده و دوباره به سمت کارم برمی‌گردم.

محمدحسن یادگاری:

برای ادامه مسیر، راه‌مان مشخص شد

به نظرم مهم‌ترین نکته جلسه رهبر انقلاب با مستندسازان، آینده‌نگری ایشان نسبت به جوانان فعال در حوزه مستند است. تاکید ایشان در حوزه مستند به بحث انتقاد مصلحانه و همچنین اهمیت لحن در فضای مستندسازی انقلابی بود. همچنین نکته‌ای‌ که بر آن بسیار تاکید داشتند این بود که جوانان مستندساز به درونیات خودشان بی‌توجه نباشند تا اگر رشدی در کار شکل گرفت این درونیات و ایمان از بین نرود.

خوبی مستند این است که بودجه کمی می‌خواهد ولی اثر زیادی دارد و دغدغه‌های حوزه سینمای داستانی، پیش‌رویش نیست. مستند با مفاهیم کار دارد و معرفت‌شناسانه است. من بعد از سال‌ها به آرزویم رسیدم و ایشان را دیدم. خیلی خوشحالم که توانستم با شخص اول مملکت صحبت کنم و حرف‌هایم را بزنم. خیلی خوب است. البته این را بگویم که اینقدر ما در آن فضا خوشحال بودیم که حرف‌هایمان یادمان رفت. این هم به خاطر رضایت از جلسه بود. بعد از جلسه هم وقتی با دوستانم صحبت می‌کردیم به این نتیجه رسیدیم که کاملا راه‌مان مشخص شده و اینکه راهی که رفته‌ایم تا حدی درست بوده است. چون ایشان تاکید کرده‌اند مستندسازان ما با راهی که می‌روند شاید از مستندسازان آمریکایی هم در مسیرشان جلوتر باشند. آنها زودتر مسیر مستندسازی را شروع کرده‌اند و سرمایه‌گذاری‌شان هم بیشتر است؛ اما راهی که ما رفته‌ایم خوب بوده است. امیدوارم مطابق نکاتی که رهبری فرمودند آثار بهتری تولید شود تا در دیدارهای بعدی روسپید باشیم.

رضا برجی:

نسل جدید مستندسازان وارث تصاویر انقلابند

یکی از مواردی که رهبر انقلاب در تمام این سال‌ها تاکید داشتند ثبت و ضبط روایت‌های دفاع مقدس است. با رصدی در مورد نظرات ایشان می‌توان گفت که به دو حوزه مستندسازی جنگ و همچنین رمان دفاع مقدس نگاه ویژه‌ای دارند. این مساله نشان از اهمیت حوزه مستند دارد. بخش مهمی از تاریخ جنگ هشت‌ساله، به کمک مستندسازان ثبت شده است. اگرچه هنوز نقاط مغفولی از عملیات‌ها و حواشی آن دوره باشکوه باقی است تا مستندسازان به آن ورود کرده و آن را برای آیندگان ثبت کنند. شما وقتی به پیام حضرت آقا نگاه می‌کنید متوجه می‌شوید تاکید ایشان برای تلاش مستندسازان بر نشان دادن روایت دقیق از تاریخ انقلاب است تا در آن تحریفی صورت نگیرد. قطعا اگر تاریخ دفاع مقدس که بخش مهمی از تاریخ این سرزمین است، بدون هیچ کم‌و‌کاستی روایت شود، هم خیلی از مسائلی که برخی دنبال حذف و تحریفش هستند، حفظ خواهد شد و هم اینکه برای نسل امروز و آیندگان، نکات دیدنی و جذاب خواهد داشت. وقتی مستند «مدال‌های شکسته» را می‌ساختیم، سراغ واقعیت‌های حمله دشمن به خاک ایران رفتیم و آن را از زبان افسران اسیر عراقی تصویر کردیم. از جمله این موارد در جای جای تاریخ ۴۰ ساله انقلاب کم نیست. حالا با ورود نسل جدید به عرصه مستندسازی، می‌توان به شکلی ویژه‌تر به تاریخ انقلاب و به خصوص تاریخ جنگ پرداخت. نسل جدید می‌تواند شرایط امروز را با آنچه در دفاع مقدس اتفاق افتاده است بازپروری کند و یادشان باشد برای ضبط آنچه امروز آرشیو مستند جنگ و انقلاب است، خون‌دل‌ها خورده شده است.

صدری‌نیا:

خوشحالم که رهبری حواس‌شان به مستندسازان است

جمعی که خدمت رهبری رسیدیم به نمایندگی از جمعیت کثیری از مستندسازان انقلاب بود. این دیدار چند نکته برجسته در حوزه مستند داشت؛ اینکه الان بحث تحریف انقلاب و اتفاقات آن در دستور کار خیلی از رسانه‌های بیگانه با فضای انقلاب قرار گرفته است. اینکه برخی تلاش دارند تاریخ را به شکل دیگری به تصویر بکشند. بنابراین بحث نخست ناظر بر اهمیت کار این سبک مستند‌سازی بود که ثبت تاریخ باشد و تاریخ را صادقانه توضیح بدهد. نکته دوم اینکه وجه تمایز مستندهای انقلاب با دیگر آثار بر صداقت است. تاکید آقا به این مساله بود که در برابر موج دروغ‌ها و شایعاتی که به انقلاب وارد می‌شود، باید صداقت سرلوحه کار مستندسازی قرار گیرد.

نکته سوم هم بحثی بود که آقا در خصوص روحیه و معنویت خود مستندسازان به آن اشاره داشتند و اینکه می‌گفتند صفای هنر انقلابی و گرایش‌های هنر محض نباید از بین برود و باید این جهت حفظ شود.

اینکه آثار سینمایی در فضای هنری کشور اهمیت دارند و مورد تاکید رهبری هستند شکی نیست، ولی شاید توجه به حوزه مستند به این واسطه بوده است که خود تاریخ را روایت می‌کند. آثار داستانی اگر هم یک ماجرای تاریخی را بخواهند بگوید کمی رنگ وبوی داستانی پیدا می‌کند و وارد فضای قصه می‌شود؛ ولی در مستند، با فضایی واقعی طرف هستید. البته رهبری اشاره کرده‌اند که فیلم‌های داستانی و… هم مهم هستند ولی آثار مستند از این جهت که بی‌پرده واقعیت را روایت می‌کنند، بسیار خاص هستند.

به لطف خدا، در سال‌های اخیر فضای مستند کشور، در راستای موضوعات دغدغه‌مندانه و حوزه‌های انقلابی رشد خوبی داشته است. در مورد مستند انقلابی منظورم فقط تاریخ صرف انقلاب نیست؛ بلکه مفاهیمی است که دغدغه کشور بوده و دنبال راهکار برای حل مشکلات مردم است. مستندی که در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و… می‌خواهند گره‌گشایی کند. همه اینها می‌شود مستند انقلابی. بنابراین حتی در کارهای انتقادی هم تاکید حضرت آقا این بوده که می‌گویند باید این بحث‌ها و آثار رویکرد امیدوارانه داشته باشند. البته مشکلاتی هست ولی به نظرم باید با رویکرد امیدوارانه به طرح مسائل پرداخت؛ کما‌اینکه تا امروز هم آثار خوبی پدید آمده است. این دیدار برای بچه‌های مستندساز انقلابی یک دلگرمی بوده است؛ از این جهت که آقا حواس‌شان به این بچه‌ها هست. ایشان در آن جلسه هم گفتند شاید نرسم تمام آثار را ببینم ولی پیگیر کارها و جهت‌گیری‌ها هستم. این دیدار اولا خودش یک انرژی مضاعف و دلگرمی بود و ثانیا برای ادامه مسیر این انرژی را دادند. در این راستا مستندسازان می‌توانند به مسیر درست‌تری هدایت شوند و از خطراتی که در آینده در مسیرشان هست در‌امان باشند.

مهدی نقویان:

عهد خود را با حقایق انقلاب بستیم

امروز مستندسازان جبهه فرهنگی انقلاب با باری بسا ‌سنگین‌تر از دیروز،‌ به میدان آمده‌اند. جبهه‌های جنگ رسانه‌ای تا محیط شخصی فردفرد مردم ایران رسوخ پیدا کرده و حملات دشمن، نفوذی بی‌سابقه یافته است. عمده بار این جنگ نرم رسانه‌ای، بر عهده فیلم‌های مستند است. کمتر به خاطر داریم که یک فیلم داستانی از سوی جبهه دشمن تاثیرات گسترده‌ای در روایت مجدد تاریخ انقلاب و مردم داشته باشد. فیلم‌های مستندی که پیاپی از سوی جبهه‌ مقابل ساخته و توزیع شده، تاکنون کوشیده‌اند ابعاد گوناگون حیات شجره انقلاب اسلامی را در میان مردم تحریف کرده و ریشه‌های آن را بخشکانند. اما در میان این ظلمت فراگیر، نسل جدید به فانوسی روشن‌تر از دیروز مسلح است.

نسل جدید سینمای متعهد انقلابی، از حیث کمی و کیفی خود را با مقتضیات زمانه سازگار کرده و در برابر هجمه گوناگون جبهه دشمن، در سنگر نگهبانی ایستادگی می‌کند. از نظر کمی، تعداد مستندهایی که در این عرصه به لطف و حمایت نهادهای دغدغه‌مند و مدیران دلسوز تولید می‌شوند بی‌سابقه است. از نظر کیفی اما،‌ مستندهای امروز ما نسل جوان انقلاب، با زبان اشاره و ارجاع به اسناد و پرهیز از زبان شعاری توانسته‌اند در تراز مستندهایی با استانداردهای جهانی ظاهر شوند و به جرات می‌توان گفت امروز مستند متعهد انقلابی، در آستانه چرخش از موضع دفاعی به موضع تهاجمی است. نه تنها به سوالات و شبهات پاسخ می‌دهد بلکه با تکیه بر حقایق تاریخی دشمن را به پرسش می‌گیرد. در این مسیر اما خطراتی نیز در کار است. دام‌های فرهنگی دشمن، تنها در محتوای تولیدشده مستندهای آنان نیست؛ بلکه در این ایده رایج است که هنر برای هنر، که هنر، نه عرصه تقبل مسئولیت‌های انسانی؛ بلکه صرفا وادی حدیث نفس و ظهور نفسانیت هنرمند است. اما هنرمندان نسل جدید، عهد خود را نه با چنین ایده‌ای که با حقایق انقلاب بسته‌اند و خود را ملزم به بازنمایی حق و شهادت به تاریخ می‌دانند. ستاره راهنمای ما هم، این سخن از قافله‌سالار مستندسازان انقلابی، سیدمرتضی آوینی است که فرمودند «قصد ما فیلم خوب ساختن و هنرمند شدن و افاضه فیوضات هنرمندانه کردن و عشوه فروختن و بازاریابی و جاه‌طلبی و شهرت‌پرستی نیست. در یک جمله، ما از حریم دین دفاع می‌کنیم و فیلمسازی وسیله کار ماست.» روایت امروز مستندسازان جوان انقلاب، روایت امید است. امیدی که طلیعه آن در تاریخ روشن مستندسازی انقلاب اسلامی، به همت سابقون و پیشکسوتان، فضای ظلمانی هجمه‌ها را شکافت و امروز می‌رود تا با روشنای بیشتر، پیام‌آور آینده‌ای مستقل، پرنشاط و رو به توسعه باشد. در این مسیر، اما، از همه لغزش‌ها و خطرات به خداوند بزرگ پناه می‌بریم و به ذات مقدس او توکل می‌کنیم.