از کار در معدن بهعنوان سختترین کار دنیا نام میبرند، بهویژه اگر بحث حفاری و استخراج زیرسطحی و در عمق زمین باشد. فضای تاریک معدن که با چراغ تونلی روی کلاه ایمنی معدنکاران کمی تا قسمتی روشن میشود، بسیار مستعد تصاویر و نورپردازیهای مستند است.
بهجز این قصه، خطرات و رویارویی محتمل و همیشگی با مرگ و دشواری زیست کارگران معدن هم ظرفیتهای بالقوهای برای روایت سینمایی دارد. مواجهه با معدن در سینما بیشتر از اینکه متکی بر وجوه صنعتی باشد، روی جنبههای طبقات کارگری و معاش دشوار آنها برای استفادهای دراماتیک تمرکز میکند. اینکه چنین تلاشهای مرگبار برای امرار معاش و تامین نیازهای حداقلی زندگی، بیشتر به کام معدنداران و صاحبان قدرت و سرمایه است و آنها هستند که از دسترنج استخراج ارزشمند معادن سود میبرند و کارگران و صاحبان سختترین کار دنیا، رتبه و جایگاهی جز این عنوان پرطمطراق و بیثمر ندارند.
مستند «عالیجنابان معدن» به بررسی چالشها و مشکلات معادن میپردازد و اعتراضات کارگران تا مشکلات و مسائل کارگری در حوزه معدن را روایت میکند. مسائلی چون قرارداد ایمنی کارگرها در بحث طرح طبقهبندی کارگری تا حوزه زیستمحیطی، واگذاری پهنای معدنی، حوزه خامفروشی مواد، کمبود و نبود صنایع تبدیلی و فرآوری معدن در ایران، بحث نبود آب صنعتی و حتی موضوع مشکلات و نواقصی که قانون دارد باعث شد تا مستند «عالیجنابان معدن» ساخته شود.
این مستند درباره مشکلات معدن کرومیت فاریاب است که از چندین سال قبل به دلیل اختلاف بین سهامداران فعالیتش متوقف شده بود. جمعی از کارگران معدن فاریاب آسمینون پس از اعتراضات متعدد و بینتیجه، برای رفع مشکلات کاری خود جاده ترانزیتی در مسیر منوجان استان کرمان به سمت رودان استان هرمزگان را طی سه روز متوالی بسته بودند .در همان سال در ایام کرونا سه کشتی کرومیت صادر شده بود، اما معدن را ورشکسته اعلام کرده بودند. مستند «عالیجنابان معدن» یک مستند جادهای است که فیلمبرداری آن از جنوب کرمان شروع شده به استانهای هرمزگان، اصفهان، خراسان رضوی و چند استان دیگر سفر شده است.
قرنهاست که استخراج معادن و معدنکاری در ابعاد بزرگ و کوچک، معیشت اصلی میلیونها مرد و زن در کشورهای معدنی و جوامع معدنی در سراسر جهان را به خود پیوند داده است، با این حال زنان بهرغم سهم قابلتوجهی که در استخراج منابع ارزشمند و مواد خام داشتهاند، پس از ماشینیشدن استخراج معادن اغلب از معادن زیرزمینی و بسیاری از اشکال دیگر استخراج در معادن کنار گذاشته شدهاند و امروزه همچنان با تبعیض و موانع کار در بخش معدن مواجه هستند. محمود شهبازی در این اثر به منطقه کوشا هرمزگان رفته و تصویری از 20 انسان زیر آوار معدن را که 12 کارگر خانم بودند به نمایش گذاشته است، تصویری که در سالهای متعدد این قصه اصلا رسانهای نشده بود.
این مستند بلند که تولید مرکز مستند سوره و حوزه هنری انقلاب اسلامی هرمزگان است، در آئین اختتامیه پانزدهمین دوره جشنواره فیلم عمار، فانوس طلایی و دیپلم افتخار این جشنواره را دریافت کرد.