جای خالی «داد» در سینمای مستند

مستند «داد» با تلاوت آیه ۱۴۸ سوره نساء آغاز می‌شود که می‌فرماید: «خدا بلند کردن صدا را به بدگویی دوست ندارد، مگر از آن کس که به او ستمی شده باشد، و خدا شنوا و داناست.» انتخاب این آیه به‌عنوان نقطه شروع مستند، پیوندی عمیق با نام مستند دارد، چرا که واژه «داد» به معنای عدالت و حق‌طلبی در برابر ظلم است.

مستند «داد» به کارگردانی حجت عدالت‌پناه، به‌عنوان اثری مستند و اجتماعی، تلاش دارد تا صدای اعتراضات صنفی و اجتماعی کارگران را به گوش مسئولان برساند. این مستند با تمرکز بر مسائل اقتصادی و اجتماعی، داستان‌های واقعی از اعتراضات کامیونداران، پرستاران، کارگران معدن و دیگر اقشار آسیب‌دیده را روایت می‌کند.

داستان این مستند با اعتراضات کامیونداران در بندرعباس آغاز می‌شود، جایی که رانندگان به تخلفات و مشکلات سیستم حمل‌ونقل اعتراض دارند. این اعتراضات به تحصن و اعتصاب گسترده‌ای منجر می‌شود و در این میان، سید میثم صفائیان به‌عنوان یک فعال صنفی شناخته می‌شود که به‌دلیل اعتراضش به فساد، بازداشت می‌شود.

در ادامه، جنبش عدالت‌خواه دانشجویی وارد صحنه می‌شود و همراه با پیگیری حقوق معترضان، به مسائلی چون سوءمدیریت در سیستم حمل‌ونقل و قاچاق سازمان‌یافته می‌پردازد. مستند سپس به اعتراضات دیگر صنوف مانند پرستاران و کارگران معدن می‌پردازد و مشکلات آن‌ها در سیستم‌های مختلف را به تصویر می‌کشد. در نهایت، این روایت‌ها در کنار هم تصویری واقعی و تلخ از معضلات کارگری و اعتراضات صنفی در برابر فساد و بی‌عدالتی را به نمایش می‌گذارند.

مستند «داد» با پرداختن به اعتراضات صنفی و مسائل اجتماعی، نگاهی دقیق به مشکلات اقتصادی و فساد در سیستم‌های مختلف دارد. استفاده از مصاحبه‌ها و روایت‌های شخصی از افرادی مانند سید منصور صفائیان و محمد شریفی‌مقدم، به‌ویژه در کنار تحلیل‌های اجتماعی، این مستند را از سطح یک گزارش صرف به یک روایت انسانی نزدیک می‌کند. رویکرد مستند در ترکیب داستان‌های فردی و مسائل کلان، به‌گونه‌ای است که تصویری شفاف از فساد در سیستم حمل‌ونقل، مشکلات کارگران و معترضان و پیگیری‌های جنبش عدالت‌خواه دانشجویی به مخاطب ارائه می‌دهد.

عدالت‌خواهی؛ اولویتی که نباید فراموش شود

عدالت‌پناه که با دغدغه‌های عدالت‌خواهی و اجتماعی وارد این عرصه شده  است، در این مستند به نقد برخوردهایی می‌پردازد که با اصول گفتمان انقلاب اسلامی مغایرت دارد. هدف او از ساخت این مستند، ایجاد فضایی برای گفت‌وگو در جامعه و ترغیب به تغییرات اجتماعی است که در نهایت، عدالت‌خواهی و مبارزه با فساد را در اولویت قرار دهد. در این میان، نگاه عمیق او به مقوله عدالت، جمهوریت و امنیت، به‌ویژه در قالب اعتراضات و برخوردهای قهری با معترضان، از نکات برجسته اثر است. عدالت‌پناه در این مستند، سعی دارد تا نشان دهد چگونه گره خوردن عدالت و جمهوریت می‌تواند راهگشای معضلات اقتصادی و اجتماعی باشد و از سوی دیگر، چگونه برخوردهای امنیتی با اعتراضات به‌جای حل مشکلات، تنها شکاف‌ها را عمیق‌تر می‌کند.

فاطمه عبدی