جشنواره‌ای که جان دوباره در بدن هنر انقلاب دمید

هشتمین جشنواره مردمی عمار هم به کار خود پایان داد، جشنواره‌ای مردمی که با محوریت سینمای انقلابی متولد شد و پا گرفت، سینمایی که هویت ایران و ایرانی و رشادت‌هایش را به تصویر کشیده، و فیلم‌هایش رجعت

به گزارش «عمارفیلم» و به نقل از خبرگزاری آنا، جشنواره مردمی عمار به گواه خیلی‌ها مهمترین جشنواره سینمایی کشور است، جشنواره‌ای است که رهبر انقلاب به حضور، ادامه و ثبات آن تاکید کردند و جدای از آن جشنواره‌ای متعلق به همه ایران است، همه فیلمسازانی که در دورافتاده‌ترین نقاط کشور با امکانات حداقلی گوشه‌ای از انقلاب را تصویر می‌کنند. عمار جشنواره‌ای است که حرف‌های زیادی برای گفتن دارد، حرف‌هایی که همه آن‌ها را به عمل بدل کرده تا جایی که در هشت سالگی توانسته تبدیل به نخبه سینمای ارزشی و انقلابی شود.

هشت سال از جشنواره عمار می‌گذرد و سال به سال به دستاوردهای آن افزوده می‌شود. پرکردن جای خالی گفتمان انقلابی، اکران‌های مردمی، حمایت از فیلمسازان مستعد، ایده‌های انقلابی بکر، معرفی فیلمسازانی که حرفی برای گفتن دارند، کارگاه‌های آموزشی با حضور اساتیدی که هر کدام وزنه‌ای در سینمای انقلابی و ارزشی محسوب می‌شوند، هنر استعدادیابی، گسترش هنر دینی و انقلابی، میدان‌دادن به غیرحرفه‌ای‌‌ها برای دیده شدن و …، همه و همه از جشنواره عمار جشنواره‌ای ساخته که واژه «مردمی» را از آن جدا نمی‌کند و همین امر سبب محبوبیت آن در میان علاقه‌مندان حوزه فیلم؛ آن هم فیلم‌های ارزشی شده است.

*دستاوردهایی که شان جشنواره عمار را بالا برد

رشد و جهشی که طی هشت سال فعالیت جشنواره مردمی عمار شاهد بودیم، به‌اندازه‌ای است که می‌توان در چند سال آینده جهش چند برابر برای آن تصور کرد. این را همه «عماری‌ها» می‌دانند و به آن باور دارند و تلاش می‌کنند این راه را به بهترین و درست‌ترین شکل ادامه دهند.

سیدرضا کاظمی؛ مدیر مرکز نوآوری فرهنگی «امید» ضمن تاکید ادامه‌دار بودن راهی که جشنواره عمار می‌رود، می‌گوید: «جنبه‌ها و سطوح مختلف «عمار» به عنوان جشنواره‌ای که از ابتدا با هدفی استوار متولد شده، باید پیشرفت بیشتری داشته باشد و راه درست را ادامه دهد. چرا که این جشنواره از زمان تولدش خلاقانه حرکت کرده است.»

محمدحسین نیرومند؛ هنرمند نام‌آشنای انقلابی حوزه فرهنگ و هنر معتقد است: جشنواره عمار به خوبی فهمید که ساختن فیلم با معمولی‌ترین دوربین‌هایی که در دست همه مردم قرار دارد، آسان شده و هر کسی هر ایده‌ای دارد به راحتی می‌تواند با دوربین آن‌را به تصویر بکشد. عمار؛ به عنوان یک جشنواره هوشمند و خلاق این ظرفیت را شناخت و از آن استفاده کرد و با اینکه در هر شرایطی تولید یک فیلم، هزینه و نیروی انسانی زیادی را می‌طلبد اما جشنواره عمار این توفیق را داشت که افراد مستعد این حرفه و کسانی که درک درستی از هنر دارند را شناسایی و استعدادهای آن‌ها را شکوفا کند. جشنواره عمار از این حیث جشنواره قابلی است.»

حجت‌الاسلام محمد حاجی‌مقصودی؛ کارگردان مستند «روی خط آتش» نیز می‌گوید: «انقلاب اسلامی نیاز به هنرمندانی داشت که در عرصه‌های مختلف هنری مبلغ انقلاب باشند و نگاه انقاب اسلامی را در قالب هنر بیان کنند. از این‌رو بعد از سال‌ها جشنواره‌ای با نام عمار متولد شد، جشنواره‌ای که بستری را فراهم کرده تا هنرمندانی از نقاط مختلف کشور دور هم جمع شوند و این نیاز امروز انقلاب اسلامی را برطرف کنند.»

هادی ضیاعزیزی؛ کارگردان مستند «نامه‌ای برای» یکی از تفاوت‌های بسیار مهم عمار را اکران‌های مردمی می‌داند و می‌گوید: « عمار توانسته اکران‌های فیلم‌ها را در میان مردم گسترش دهد. فیلمساز وقتی فیلمی را تولید می‌کند درواقع برای مخاطب ساخته و تلاشش بر این است که آن را به دست مخاطب اصلی خود برساند. پس فیلمساز می‌خواهد مخاطب بعد از تماشا و ارزیابی آثار، نظر خود را نسبت به این جشنواره اعلام کند و بهره خود را ببرد.»

وی از طرفی به جذب فیلمسازان اشاره می‌کند و می‌افزاید: «نکته دوم دستاوردهای جشنواره عمار این است که در این چند سال، با توجه به تغییراتی که در برخی رویکردهای خود ایجاد کرده فیلمسازهای مختلفی را با طرزتفکرهای مختلف به خود جذب کرده، اعتمادسازی کرده و دست به تولید زده است. این دستاورد کمی نیست و افق خوبی را پیش‌روی جشنواره قرار می‌دهد.»

* پرکردن جای خالی گفتمان انقلابی

با اینکه سی سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذشت اما تا هشت سال گذشته محفلی برای تولید و ارائه فیلم‌های انقلابی وجود نداشت. گارگردانانی بودند که انقلاب و ایده‌های انقلابی را به فیلم تبدیل می‌کردند اما همیشه جای گفتمان انقلابی خالی بود. بعد از تدبیرهای زیادی که توسط هنرمندان ارزشی طی جلسات مختلف اندیشیده شد، جشنواره‌ای با عنوان «عمار» شکل گرفت، آمد و جای خالی گفتمان انقلابی را پر کرد.

نادر طالب‌زاده؛ دبیر جشنواره مردمی عمار نیز پرکردن جای خالی گفتمان انقلابی را علت اصلی برپایی جشنواره عمار دانسته و می‌گوید: «جای گفتمان انقلابی، آن هم برای آن دسته از کسانی که محوریت دیدگاهشان، انقلاب اسلامی است، همواره خالی بود، تا اینکه با جمع‌بندی نظرات؛ هشت سال پیش به این نتیجه رسیدیم که جشنواره‌ فیلمی برپا کنیم که برای آن فیلم‌های انقلابی تولید شوند. این جشنواره با این نگاه متولد شد و عنوان «عمار» را به خود گرفت.»

وی با اشاره به محوریت تولید فیلم هایی که به جشنواره عمار راه پیدا می‌کنند، بیان می‌کند: «در این جشنواره تنها فیلم‌هایی حضور دارند که به موضوعات بکر در حوزه‌های مختلف تاریخ انقلاب، فتنه، مقاومت، نقد درون گفتمانی، عدالت اجتماعی پرداخته می‌شود و می‌توان گفت خانه فیلم‌های انقلابی شده است.»

از طرفی مجید شاه‌حسینی؛ فعال سینمای انقلابی نیز محوریت انقلابی این جشنواره را امری مثبت تلقی می‌کند و درخصوص فیلمسازان انقلابی می‌گوید: «فیلمساز انقلابی تاریخ همه انقلاب‌ها را مطالعه می‌کند و تنها از انقلاب خود حرف نمی‌زند؛ چرا که باید در مقایسه با تجربه انقلابی دیگران متوجه جایگاه خود شود.»

وی سینمای انقلاب و دفاع‌مقدس را حرف اصلی سینمای ایران می‌داند، حرفی که باید برای خیلی‌ها گفته شود چرا که معتقد است چشم دنیا روی کشور ایران است و توضیح می‌دهد: «مستضعفان جهان، امروز ایران را مطالبه می‌کنند چرا که باور دارند ما تنها کشوری هستیم که در مقابل آمریکا و اسرائیل قد برافراشته‌ایم و از این‌رو ما باید با زبان سینما حرفی برای گفتن به آن‌ها داشته باشیم چرا که چشم دنیا به روی ما است.»

وحید جلیلی؛ دبیر اجرایی جشنواره‌ای نیز در این باره می‌گوید: «سینمای ایران انعکاس قابل توجهی در دنیا داشته، با توجه به همین انعکاس، اگر تلاش کنیم نگاه ه جدی‌تری به سینمای انقلاب داشته باشیم و فیلم‌های بیشتری با کیفیت بهتر در این حوزه تولید کنیم، قطعا می‌توانیم قاطع‌تر صدای فرهنگ انقلابی‌مان را به گوش جهان برسانیم؛ اما متاسفانه طی این سال‌ها شاهد خلا در حوزه تولید سینمای انقلابی بوده‌ایم و باید این خلا را به واسطه جشنواره‌هایی چون عمار پر کنیم.»

*جشنواره‌ای برای آماتورها

از زمانی که جشنواره عمار اعلام وجود کرد، فیلمسازانی که به نوعی تازه وارد عرصه تولید شده بودند و هنوز راه زیادی برای پیمودن داشتند اما از طرفی تولید هم کرده بودند و دوست داشتن برای بالا رفتن انگیزه کاریشان همان فیلم‌های مبتدی خود را نمایش دهند، طرفداران اصلی این جشنواره هستند. آن‌ها با تولیدات بیشتر و حضور گسترده‌تر از این جشنواره حمایت کردند تا جایی که جشنواره عمار تبدیل به محفلی برای فیلمسازان آماتور (غیرحرفه‌ای) شد.

*سیدبشیر حسینی؛ عضو هیات علمی دانشگاه صدا و سیما در خصوص این مورد معتقد است: «جشنواره مردمی عمار، قطعا جشنواره‌ای برای غیرحرفه‌ای‌ها و مبتدی‌های فیلمساز است که توسط جشنواره شناسایی شوند و تولید کنند. ماهیت استعدادیابی آن هم با درنظر گرفتن مبحث کمی فیلم‌ها، نباید از اولویت‌های چنین جشنواره‌ای خارج شود. عمار نباید فراموش کند که در میان تعدد جشنواره‌هایی که برای حرفه‌ای‌ها برگزار می‌شود، تنها جشنواره‌ای است که به آماتورها امید و انگیزه می‌دهد.»

وی همچنین می‌افزاید: «مخاطبان اصلی جشنواره مردمی عمار، فیلمسازان حرفه‌ای نیستند بلکه آماتورهای سینما هستند. این جشنواره در سال‌های برگزاری خود، با برطرف‌کردن موانع خودساخته‌ای که عده‌ای در سینمای ایران برای جلوگیری از جریانی خلاف راه سینمای ایران، ایجاد کرده بودند، خدمت بزرگی به فیلمسازان جوان و خوش‌آتیه کرد.»

همچنین مرتضی فیروزآبادی؛ رئیس مؤسسه «ایتان» نیز می‌گوید: «برگزارکنندگان جشنواره عمار باید تمام دقت و توان خود را به کار گیرند تا به سمت یکنواختی و تکرار نروند و به جایی نرسند که باعث شوند حرفه‌ای‌ها جای ورود و ظهور مبتدی‌ها را بگیرند. این جشنواره اصل استعدادیابی‌اش را به هیچ عنوان نباید از یاد ببرد. تا امروز، جشنواره مردمی عمار با وجود تمام محدودیت‌هایی که در حوزه تولید فیلم و سینما وجود دارد اما زمینه مناسب را برای علاقه‌مندان فراهم کرده و استعدادها را به مرحله ظهور رسانده است، این حرکت نباید متوقف شود.»

* اکران‌های مردمی

عمار؛ اسمش را با خود به یدک می‌کشد، اسمی که در سه واژه خلاصه می‌شود و این سه واژه از هم‌گسستنی نیستند: «جشنواره مردمی عمار»، عنوان مردمی بودن نکته‌ای است که یکی دیگر از هویت‌های اصلی جشنواره را تشکیل می‌دهد. جشنواره شعار می‌دهد که وقتی فیلمی برای مردم ساخته می‌شود باید برای مردم هم پخش شود. هشت سال متوالی جشنواره عمار با این شعار در مسیر اکران های مردمی حرکت کرده است و موفق هم بوده است.

عمار توانسته لذت تماشای فیلم دیدن را در مناطقی که رنگ اکران فیلم به خود نمی‌بینند، هدیه کند. تا جایی که مسئولین همان مناطق با اندک بضاعت مالی اما مکانی را برای نمایش فیلم‌ها مهیا کردند تا مخاطبان از فیلم بی‌بهره نمانند.

محمدحسین نیرومند در این باره عنوان می‌کند: « اکران مردمی هم از مزیت‌های جشنواره عمار است. عمده فعالیت‌های فرهنگی متأسفانه در شهرهای بزرگ و تهران تجمیع شده و فارغ از اینکه بیش از هزار شهر ما از چنین برنامه‌هایی محروم هستند. از این رو اکران فیلم در شهرستان‌های کوچک یک جریان فرهنگی ایجاد می‌کند و افرادی که به فیلم علاقمند هستند را درگیر می‌کند و به سمت علایقشان سوق می‌دهد. با اینکه تلویزیون از بحث نمایش حمایت می‌کند به دلیل محدودیت‌هایی که دارد امکان نمایش خیلی از فیلم‌ها را ندارد. از این رو اکران مردیم در شهرستان‌ها تدبیر به‌جایی بود که جشنواره عمار را اندیشیده است.»

هادی ضیاعزیزی معتقد است: «فیلم برای مخاطب و مردم ساخته می‌شود و جشنواره مانند عینکی است که برای شاهدان که مردم هستند، گذاشته می‌شود تا بهتر ببینند و مردم را به دیدن فیلم‌هایی که دارای شاخصه‌های فنی، هنری و محتوایی هستند، ترغیب کند. شاهدیم که در سال‌های اخیر رسم بر این شده که فیلمسازان بیشتر از اینکه برای مردم فیلم بسازنند برای جشنواره‌ها می‌سازنند و فیلم‌هایشان به سلیقه داورها نزدیک است نه به سلیقه مردم. این امر صحیح نیست اما درصد احتمال وقوع آن در جشنواره عمار خیلی پایین‌تر است.»

حجت‌الاسلام محمد حاجی‌مقصودی نیز می‌گوید: «اکران‌های مردمی جشنواره عمار باعث شده فاصله بین کارگردان و مخاطب کم شود. اینکه من می‌توانم مستقیما نظر مخاطب را درباره اثر تولید شده‌ام، بشنوم هم باعث دلگرمی است و هم باعث می‌شود کیفیت کارهای بعدی‌ام بهتر شود. وقتی کاری تولید می‌کنیم و خبر می‌رسد در دورترین نقطه کشور دیده شده حس بسیار خوبی به ما منتقل می‌شود. اکران‌های مردمی در نقاط کوچک و بزرگ کشور بستر بسیار مناسبی برای کار فرهنگی در آن منطقه شده است. به بهانه همین فیلم دیدن‌ها، اتفاقات خوب فرهنگی بسیاری در مناطق مختلف کشور در حال رخ دادن است.»

* کارگاه‌های آموزشی با حضور اساتید سینمای انقلابی و طرح استعدادیابی

جشنواره عمار نوعی مدرسه آموزشی برای فیلمسازی فیلم‌های مستند و کوتاه و داستانی نیز محسوب می‌شود و از همان ابتدا جوانان خوش‌ذوق و با استعداد زیادی را در این زمینه تعلیم داده است. به ماموریت هنرجویان این جشنواره مشخص است، آن‌ها می‌آیند که انقلاب را یاری کنند و جشنواره نیز به عنوان مشاور باید به آن‌ها کمک کند. این جوان‌ها قدرت زیبایی‌شناسی بالایی دارند و قطعا به آینده روشنی در این حوزه دست خواهند یافت. از این‌رو کارگاه‌های آموزشی حین برگزاری جشنواره با حضور اساتیدی که هر کدام وزنه‌ای در سینمای انقلابی هستند، برای هنرجویان برگزار می‌شود.

از طرفی بسیاری از فیلمسازانی که امروز در حوزه تولید رو به رشد هستند از همین جشنواره و از همین کارگاه‌های آموزشی استخراج شده‌اند. کسانی که شاید اگر عمار نبود هیچوقت فرصت دیده‌شدن را پیدا نمی‌کردند و هیچ‌وقت نمی‌توانستند هنرشان را نشان دهند اما جشنواره‌ای چون عمار آمد و در میان مستعدانی که گوشه و کنار کشور حضور دارند، فیلمسازان قابل را انتخاب و به آن‌ها پر و بال دهد.

هادی ضیاعزیزی؛ مستندسازی که خود از شهر کرمان به این جشنواره راه یافته و حالا به عنوان یک مستندساز ارزشی در میان مستندسازان شناخته شده است، معتقد است: « جدای از‌ پراکندگی و عمق اکران‌هایی که در دل شهرستان‌ها و مناطق‌ دور‌افتاده‌ (مناطقی که دیدن فیلم به راحتی برای اهالی آن مقدور نیست)، توسط جشنواره عمار ایجاد شده؛ به همان اندازه، جشنواره عمار شرایط را برای فیلمسازانی که در این مناطق وجود دارند (فیلمسازانی که با امکانات کم و محدودیت‌های زیاد آثاری را تولید می‌کنند و ایده‌های خوبی دارند اما فضای عرضه‌ای برای آثارشان ندارند) مهیا کرده است تا به جایی برسند که دیده شوند. این جشنواره تا حد ممکن موانعی که موجب می‌شود فیلمسازان شناخته‌نشده به انتهای راه نرسند را از بین برده است.»

همچنین حجت‌الاسلام محمد حاجی‌مقصودی، دیگر فیلمساز این جشنواره در خصوص همت عمار برای جستن و یافتن فیلمسازان و البته ادامه دار بودن این راه، می‌گوید: « این که بگوییم استعدادیابی به انداز کافی بوده و دیگر بس است حرف اشتباهی است. هر چقدر فیلمساز و هنرمند دردمند انقلابی بیشتر باشد یقینا به مقابله با هجمه فرهنگی که بر علیه ما وجود دارد، کمک می‌کند؛ اما وقتی یک جشنواره نگاهش استعدادیابی باشد این کار را انجام می‌دهد. افرادی را می‌شناسم که روزی در شهرستان اکران‌کننده جشنواره عمار در محله خود بوده‌اند اما امروز وارد فضای فیلمسازی شده‌اند.»

*ثبات فضای فکری سینمای انقلاب

یکی از ویژگی‌های هنر انقلابی، مفهوم بلند شهادت است، مفهومی که با جشنواره عمار هویت خود را ثابت کرد و به فیلم‌هایی تبدیل شد که درخور انقلاب و هنر ارزشی سینمای انقلابی هستند. از طرف دیگر متاسفانه تا چند سال پیش برای مدتی تا حدی فضای فکری انقلاب که فعالان فرهنگی خوبی در آن حضور دارند، توسط برخی از نیروهای طیف مقابل که به دنبال یک سری اتفاقات روشنفکرانه و خالی از محتواهای معمول هستند، اشغال شده بود که برخلاف همه باورها، جشنواره عمار این جسارت را به فیلمسازان داد که از هویت انقلابیشان دفاع کنند و دچار شعارزدگی نشوند.

مسعود شجاعی‌طباطبایی؛ داور جشنواره عمار در رابطه به این موضوع می‌گوید: «جشنواره مرد‌می‌ فیلم عمار، رویداد فرهنگی و سینمایی خوبی است که از طریق مساجد، پایگاه‌های بسیج و… در جامعه و بین مردم کشور ورود و نفوذ پیدا کرده است. البته این موضوع میسر نمی‌شد؛ مگر با تلاش چشم‌گیر فعالانی که با روحیه انقلابی به عرصه فیلمسازی ورود پیدا کرده‌اند.»

همچنین مجید شاه‌حسینی معتقد است: «جشنواره عمار به عنوان یک جشنواره انقلابی، سعی در بیان ارائه هنری دارد که آن‌را هنر انقلابی می‌نامیم، این هنر انقلابی دارای ویژگی‌هایی است که از مهمترین آن می‌توان به مفهوم بلند شهادت اشاره کرد، مفهومی که با هنر شیعی و هنر انقلاب پیوندی دیرینه دارد و این را می‌توان به خوبی از تاریخچه هنر شیعی بازخوانی کرد.»