خانه » اخبار » پژمان عرب: جای خالی ژانر پیشرفت در سینمای ایران مشهود است

به گزارش «عمار فیلم»، برنامه کرسی مستند با موضوع پیشرفت با حضور کارگردانان حوزه پیشرفت و محققان تاریخ شفاهی پیشرفت در حسینه هنر تهران برگزار شد.

در ابتدا «پژمان عرب» محقق حوزه تاریخ شفاهی پیشرفت، با ارائه توضیحاتی در رابطه با فعالیت دفترمطالعات انقلاب اسلامی در حوزه تاریخ شفاهی پیشرفت و نحوه شکل گیری آن، گفتگو را شروع کرد.

در ادامه «میلاد حبیبی» با اشاره به نحوه شکل‌گیری کتاب آرزوهای دست ساز گفت: «در ابتدا، نبود پایگاه جامعی که مشتمل بر وضعیت فضای علمی کشور و تعدد سازمان‌های متولی بحث نخبگان و شرکت‌های دانش بنیان باشد، سبب شد سوژه‌ها را، با اجتهاد خودمان انتخاب کنیم و با شرکت‌ها ارتباط بگیریم. در مرحله بعد عدم درک درست این شرکت‌ها از این نوع کار فرهنگی و ثبت تاریخ شفاهی، این نوع روایت‌گری را کمی مشکل می‌کرد، اما پس از چاپ و انتشار با استقبال باورنکردی روبرو شدیم و بازخورد‌های مختلفی از گروه‌های مختلف فکری گرفتیم.»

نویسنده‌ی کتاب آرزوهای دست‌ساز تاکید کرد: به عقیده بنده این نوع نمونه‌های پیشرفت، سرمایه‌های معنوی کشور هستند و ما که در عرصه فرهنگی فعال هستیم باید برای حفظ و حراست از این نوع سرمایه دغدغه به خرج دهیم.

سپس «محمدباقر سلمانی» کارگردان مستند «به توان داخل» با اشاره به انگیزه‌اش برای ورود به عرصه مستند سازی پیشرفت گفت: «بنده ۱۰ سال تدوینگر بودم و به صورت اتفاقی مشغول تدوین کارهای یک شرکت مرتبط با ستاد نانو شدم. اما خودم چندان اعتقادی به توان داخلی نداشتم و نمونه توان داخلی را خودروسازی کم کیفیت می‌دانستم. شنیدن صحبت‌های کاراکتر مستندی که مشغول تدوین آن بودم، من را به این حوزه علاقه‌مند کرد و با او ارتباط گرفتم و کار ساخت مستند شروع شد.»

سلمانی در تشریح آفت مستند‌های این حوزه گفت: «برخی مستند‌ها در حوزه‌ی کارآفرینی با پرداختن بیش از حد به جنبه‌های منفی، رویکرد بدی از این حوزه ایجاد می‌کنند. متاسفانه ما با ذهنیت بدی که ایجاد می‌کنیم، نوعی خودزنی انجام می‌دهیم. در حالی که در صنعتی مثل هالیوود روی بحث تبلیغات خیلی کار می‌کنند و کاری کرده‌اند که همواره در باب کارآفرینی گوگل و فیسبوک و زاکربرگ مثال است در حالی که در نمونه مستندی که اخیرا با موضوع کرونا ساخته‌ام انسان‌هایی را به نمایش گذاشته‌ام که کارهای خیلی بزرگی کرده‌اند ولی دیده نمی‌شوند. جالب است بدانید ایران در همه محصولات مرتبط با کرونا توانسته ورود کند.

این مستند ساز حوزه پیشرفت با گلایه ازصداوسیما گفت: متاسفانه درصداوسیما از فعالیت‌های شرکت‌های دانش بنیان صحبت می‌شود اما از بردن نام این شرکت امتناع می‌کند و این باعث دیده نشدن پیشرفت‌های آن‌ها و سرخوردگی‌شان می‌شود. در حال حاضر و با توجه به کاهش ارزش پول ملی کشور بحثی که در حوزه علمی مطرح است بردگی فکری است؛ کشورهای خارجی دانشجویان مستعد را با هزینه‌های اندک در کشورهای خارجی به کار می‌گیرند و فرار علمی بیش از پیش شده است و این سرمایه کشور است که دارد خارج می‌شود. به نظر من یک مساله که در حوزه روایتگری پیشرفت وجود دارد مشکل تعامل با پژهشگران و شرکت‌های دانش بنیان است.

در ادامه کرسی مستند با موضوع پیشرفت، «علی طادی» سازنده مستند بعد از ۲۵۰۰ سال بیان کرد: به نظرمن لازمه پیشرفت رویا داشتن است، ما درهر حوزه‌ای که پیشرفت کرده‌ایم رویا داشتیم که نمونه‌های آن پیروزی انقلاب اسلامی، پیشرفت درحوزه موشکی و … است. در پیروزی انقلاب نگاه بلند امام خمینی بود که پیشرفت انقلاب را رقم زد. اکنون هم رویای پیشرفت در حمایت های رهبر انقلاب از شرکت‌های دانش بنیان و روند علمی کشورمشهود است. شهید قاسم سلیمانی در دهه ۷۰ درسپاه قدس با همه کمبود‌ها و محدودیت‌های آن دوران، رویای آزاد سازی قدس را دارد و این بلند نگری باعث پیشرفت می‌شود. اما مشاهده می‌شود که عملا در دانشجویان و دانش آموزان رویا نداریم و بر اساس رویایش درس نمی‌خواند. وقتی نخبگان جامعه رویا ندارند و رویای واقعی به مردم داده نمی‌شود در انتخابات یک نفر با شعارها و رویاهای توخالی مردم را با خود همراه می‌کند و برای کسب رای بیشتر ایجاد نارضایتی کاذب می‌کند.

سازنده مستند بعد از ۲۵۰۰ سال در ادامه مهم ترین مشکل حوزه مستند سازی پیشرفت را نیز عدم تزریق رویا به مخاطب دانست و گفت: ما در مستندسازی همیشه درگیر روزمرگی هستیم و آرمان های بزرگ برای مان مهم جلوه نمی‌کند. عامل اصلی احساس خوشبختی در بین مردم رسانه‌ها هستند و یک سری رسانه‌ها همه چیز را سیاه نشان می‌دهند زیرا اپوزیسیون شدن هزینه‌ای ندارد. در حالی که این کار رویای مردم را می‌کشد. من خیلی از دانشجویانی را که به خارج از کشور رفته‌اند می‌شناسم که در ساندویچی کار می‌کنند یا پرستار سالمندان می‌شوند، زیرا رویای خود را در خارج تعریف کرده‌اند و هر کاری در این مسیر می‌کنند ولی چون در داخل برایشان رویایی تصویر نشده تاب تحمل مشکلات را ندارند.

حجت الاسلام رئیسی سازنده مستند مخترع آهنی پس از شرح روند ساخت مستندش گفت: ما در ایران یک دو قطبی داریم، از یک سو شرکت‌های دانش بنیان با پیشرفت فوق‌العاده بالا داریم و از سوی دیگر مشکلات خیلی عجیب جلوی راه این شرکت‌ها وجود دارد؛ به عنوان نمونه یک شرکت در شهرک صنعتی قم به حدی از پیشرفت رسیده بود که آقای پوتین برای خرید محصولات آن نماینده ویژه می‌فرستاد اما مسئولین خودمان به حدی برای آن شرکت مشکل ایجاد کردند که از کشور رفت. این دو قطبی موجود مخاطب مستند را گیج می‌کند و باور کردن پیشرفت برایش سخت می‌شود. من دراین مستند سعی کرده‌ام بین این دو قطبی حرکت کنم.

پژمان عرب در جمع بندی بحث و با اشاره به صحبت‌های این سه کارگردان گفت: دال مرکزی ما در روایت متمرکز روی کلید واژه “روایت فتح” است. روایت فتح هم به معنی بازنمایی موفقیت‌ها و دستاوردها است در عین حال در روایتمان ضعف‌ها و کاستی‌ها را هم روایت کرده‌ایم ولی به نظرم مهندسی ضرایب در این کارها مهم است که وجه غالب چی باشد ما با مجموعه‌های پرانگیزه و پرتلاشی مواجه‌ایم که بهتر از ما ضعف‌ها را می‌دانند و اتفاقا توی همین فضا ایستادن و جنگیده‌اند تا ما را مثلا در باشگاه ۱۰ کشور اول دنیا در فلان فناوری برسانند یا در رسیدن به محصول و فناوریی که وابسته بودیم خودکفا کنند.

وی افزود: شما بطور مثال مدل روایت جمهوری اسلامی در ۲۰ سال اخیر را که توسط مجموعه‌های خودی در دوره‌های بصیرتی و معرفتی می‌شود را دیده و شنیده‌اید که غالبا به یک روایت تک بُعدی سیاسی تقلیل داده می‌شود که اتفاقا زیرآب این روایت تک بُعدی را راحت می‌شود زد در حالی که دلیل سرپا بودن و رو به جلو بودن جمهوری اسلامی ده ها بُعد دیگه آن است که متاسفانه آن بُعدها راویت نشده است.

عرب ادامه داد: ماها اگر یک رصد دم دستی روی ژانر بیوگرافی در سینمای جهان کنیم با روایت صدها مخترع، دانشمند و دستاورد علمی مواجه می‌شویم که شاید بارها برای آن فیلم و سریال و مستند ساخته‌اند فیلمنامه‌های که اکثرا هم مبتنی به کتاب‌هایی است که قبلا چاپ شده است این ژانر تازه غیر از ژانر علمی تخیلی شان است که کارکردش بیشتر برای ساخت آینده است. من فکر می‌کنم جای خالی “ژانر پیشرفت” در سینمای ایران مشهود است. اتفاقا این ژانر می‌تواند بیشتر به خود سینمای ما کمک کند. متاسفانه شما اثر و نشانه‌ای از صدها و هزاران موفقیت، دستاورد و چهره‌های علمی که حتی خود غربی‌ها هم معترف به بودنشان هستند در فیلم‌های سینماگر خودی هم نمی‌ببیند.

وی در پایان تصریح کرد: در حال حاضر ما در واحد “تاریخ شفاهی پیشرفت” دفتر مطالعات با همکاری بیش از ۲۰ محقق و نویسنده مشغول به ثبت و ضبط روایت تاریخ شفاهی افراد و مجموعه‌های پیشرفتانه کشور در حوزه‌های متنوع علم و فناوری هستیم و ان شالله به زودی تعداد زیادی هم کتاب در این حوزه به بازار نشر می‌آید.