خانه » اخبار » نورچشمی‌ها اجازه صید گرفتند ولی مردم برخورد کردند/ برای ساخت این مستند تهدید شدم

به گزارش «عمار فیلم»، مسئله حضور کشتی های صیادی خارجی در آب های جنوب و صیادی غیرمجاز آنها حواشی مختلفی در روزهای اخیر داشته است. به دلیل افزایش انتقادات نسبت به این موضوع، رئیس سازمان شیلات برکنار شد. همچنین با دستور سردار تنگسیری فرمانده نیروی دریایی سپاه، مدتی است کشتی‌های صیادی غیرمجاز توقیف می شوند. «دریابست» مستندی به کارگردانی محمود شهبازی است که به ماجرای صید غیرمجاز ورود کرده و روز گذشته علی‌رغم کارشکنی اداره ارشاد با حضور سردار تنگسیری در بندرعباس رونمایی شد. پخش بخشهایی از این مستند در مجلس، باعث شد وزیر جهاد کشاورزی کارت زرد بگیرد. با «محمود شهبازی»، کارگردان مستند گفت‌وگویی داشته‌ایم.

موضوع مستند «دریابست» راجع‌به چیست؟

در گذشته که صید با روش سنتی انجام می‌شد، با مشکلی مواجه نبودیم؛ اما از زمانی‌که صیدهای صنعتی زیاد شده‌، بعضی ماهی‌ها در خطر انقراض هستند. خیلی از گونه‌ها از بین رفته‌اند و بعضی زیست‌گاه‌های‌مان درحال نابودی هستند. دیدن این مسائل ما را نگران می‌کرد. از طرف دیگر، صیدهای صنعتی باعث کم‌شدن ماهی در دریا شده بود.

الآن سه سالی می‌شود که شیلات هرمزگان، طرحی را برای بیرون‌آمدن از این بحران اجرا کرده. در این طرح، بیست روز یا پانزده روز «دریابست» می‌زند؛ یعنی هیچ‌کس حق صید و صیادی‌ ندارد. چه صیادهای سنتی، چه صنعتی. در این مدت زمان بیست‌روزه که صیدی انجام نمی‌شود، ماهی‌ها فرصت تخم‌گذاری پیدا می‌کنند و خطر از بین‌رفتن گونه‌ها کم می‌شود. برای مثال، میگو یکی از این گونه‌ها است. از آنجایی که صید صنعتی میگو خیلی زیاد شده، الآن صید این‌گونه، کاملاً ممنوع است. شیلات برای رهایی از این مشکل، تخم میگو را در حوضچه‌ها پرورش می‌دهد، بعد می‌برد و در دریا می‌ریزد تا وضعیت صیدگاه‌ها بهتر شود.

صید ترال چگونه صیدی است؟

صیدی که کشتی‌های چینی انجام می‌دهند، صید ترال است. اینها یک تور قیفی‌شکل دارند که دو تا وزنه عقب آن است. هرکدام از این تخته‌ها نزدیک به هشت، نه تُن وزن دارند که به این تورها وصل است. این‌ تخته‌ها به کف دریا می‌روند و روی زمین قرار می‌گیرند. بالای دهانۀ تور هم کلاً یونولیت است که سبک بوده و بالا می‌آید و دهانۀ تور را باز نگه می‌دارد. تور کِشتی عین جوراب است و هیچ چیزی از تور خارج نمی‌شود. هر چیزی که سر راهش باشد را جمع می‌کند و با خود می‌برند. تور بعضی از کشتی‌ها به قدری بزرگ است که یک زمین فوتبال در آن جای می‌گیرد.

صید ترال، زیست‌گاه‌ها را نابود می‌کند و مرجان‌های کف دریا را هم از بین می‌برد. دو وزنۀ آهنی تور در کف دریا شیار ایجاد می‌کند، باعث گل‌آلود شدن آب دریا می‌شود، صدا هم ایجاد می‌کند تا ماهی‌ها نتوانند فرار کنند. اینها همه آسیب است دیگر.

پیشینۀ صید ترال در ایران به چه موقع برمی‌گردد؟

طی تحقیقات ما از دهۀ هفتاد، صید تِرال داشتیم. ده فَروند کِشتی از بخش خصوصی، قابلیت این صید را داشتند. ما این کشتی‌ها را از آلمان خریده بودیم. این کشتی‌ها از سال هفتاد، صید تِرال انجام می‌دادند؛ ولی چون صیدشان زیاد نبود، صید سنتی را تخریب نمی‌کردند. از سال ۹۲ به ۲۶۱ کشتی موافقت اصولی داده شد که الآن ۹۱ کِشتی در این منطقه در حال صید هستند. کشتی‌های چینی وارد ایران شدند.

الآن این کشتی‌ها چه ماهی‌هایی صید می‌کنند؟

این کشتی‌ها مجوز صید میکتوفیده دارند؛ ولی ماهی صید شده‌شان اعم از ماهی‌های مأکول و غیرمأکول، ماهی‌های حرام و حلال، از ماهی مرکب بگیر، میگو، ماهی شوریده، شبه‌شوریده، ماهی‌های تن و ماهی‌های خوراکی بازاری را در تور می‌اندازند. هیچ‌کدام از این صید‌ها هم وارد بازار ایران نمی‌شوند و مستقیم به کشور مورد طرف‌شان که چین، تایلند یا کشورهای اروپایی است، می‌رود. این‌ کشتی‌ها روزانه برای هر صید، سه مرحله تور می‌کشند و در هر مرحله تقریباً ۱۵ تُن، ماهی می‌گیرند.

امتیاز این کشتی‌ها، مال یک عده خاص بوده که همه‌شان یا بازنشسته‌های شیلات هستند و یا از وزارت‌خانه خاصی بازنشست شدند در تحقیقاتی که انجام دادم به این رسیدم که یک گروه مافیایی پشت این قضیه است.

واکنش مردم بومی منطقه به آمدن این کشتی‌ها چه ‎بود؟

برخی از مسئولین حضور چینی‌ها را در دریاهای جنوب انکار می‌کردند؛ ولی از آن‌جایی که مردم عادی و صیادان محلی این چینی‌ها را دیده بودند، می‌گفتند: ما عکس و سند داریم که چینی‌ها اینجا هستند. خود من داخل هشت کِشتی رفتم و از آن‌ها فیلم گرفتم. جالب است که نیروهای کار این‌ کشتی‌ها، اصلاً مجوز کار ندارند.

بین صیادان ایرانی و چینی درگیری هم اتفاق افتاد؟

بله! الآن طوری شده که خود مردم جاسک و صیادها دارند علیه کِشتی‌ها اقدام می‌کنند. شخصی از مردم بنزین برده ‌بوده تا کشتی‌ای را آتش بزند. به قول معروف دیگر آب از سر مردم گذشته. کشتی‌های چینی آن‌قدر قوی هستند و پشتشان گرم است که به سمت قایق‌های صیادان ایرانی منور می‌زدند.

خیلی از قایق‌های ما جرئت اعتراض‌کردن هم ندارند. اگر به کشتی نزدیک می‌شدند، از بالا آب‌ جوش با شیلنگ روی قایق‌ها می‌گرفتند. خیلی از کشتی‌ها سگ دارند. در هر کشتی، حداقل هفت، هشت سگ شکاری برای محافظت از خودشان گذاشته‌اند.

برای ساخت این کار با چه مسائلی مواجه شدید ؟

برای ساخت این مستند ابتدا یک بخش را به‌صورت چراغ خاموش پیش رفتم. ۲۵ اسفند ۹۷ سر ضبط رفتم و شب سال تحویل روی دریا بودم. آن سکانس‌هایی که شب در تاریکی گرفته شده، همان موقع است. چون فرصت کمی داشتم و در آن زمان، مسئولین مرخصی بودند، ۱۰روز رفتم و تصویر گرفتم.

 بعد از آن به فرمانداری، شیلات جاسک و شیلات استان نامه‌نگاری کردم؛ ولی حاضر به مصاحبه نشدند و گفتند ما مجوز مصاحبه نداریم. این‌ها، هم به من، هم به آقای قاسمی که خبرنگار است از طریق واسطه‌ای پیشنهاد لَنج و مجوزش را دادند تا ما بی‌خیال این قصه بشویم. به من گفتند: ما از هر کشتی پنج میلیون به شما می‌دهیم، چیزی نزدیک به پانصد میلیون، بگیر برو کار دیگری بساز. کار سینمایی بکن. این قصه را بیخیال شو. حتی پیشنهاد دادند که بیا در این حوزه برای ما کار کن. بعد که دیدند اینطور کارشان را پیش نمی‌برند، کس دیگری را واسطه گذاشتند و شروع به تهدید ما کردند. حتی فرماندار جاسک، آقای رادمهر را تهدید به قتل کردند.

دریابست در برطرف کردن این مشکل در منطقه اثرگذار بوده ‎است؟

تأثیر این مستند از همان ابتدا که استارت کار را زدیم، خداراشکر دیدیم. همان هفته اول، تقریباً هشتاد درصد کار را گرفتم و آمدم. یک مصاحبه انجام دادم و بعد از آن، قصه را رسانه‌ای کردیم. این قضیه باعث شد که مدیر کل شیلات استان هرمزگان استعفا بدهد. فرماندار سابق جاسک را هم جا‎به‌جا کردند. از آن ‌طرف هم منجر به انجام طرح دریابست شد. رسانه باعث شد این اتفاق مهم تبدیل به مطالبۀ عمومی شود و همۀ اقشار مردم، چپ و راست، موافق و مخالف در این جلو ‌آمدند و پیگیر این قصه شدند.

این چند ماهی که صید کشتی‌ها تعطیل‌شده، مردم خیلی راضی هستند وضعیت صیدشان خوب است. از آنجایی که صیاد سنتی خودش برای خودش دریابست می‌دهد، برای آبزیان تهدیدی ندارد. این دریابست این‌طور است که؛ مثلاً الآن در این فصل که فصل تخم‌ریزی میگو است، صیادان سنتی میگو صید نمی‌کنند؛ چون نان خودش را خراب می‌کنند. تورهایی که صیادان سنتی استفاده می‌کنند، طوری طراحی شده که برای هر صیدی تور مخصوصی دارد و این مسائل همه رعایت می‌شود تا به ماهی‌های دیگر صدمه نزند. در صورتی‌که این چیزها برای کشتی چینی مهم نیست.

هنوز پیگیر این قضیه هستید که کشتی‌ها برای صید دوباره برنگردند؟

روزانه با بچه‌های جاسک و صیادها در تماس هستم و از آن‌ها گزارش می‌گیرم. در مورد کشتی‌ها، هر هفته یکی دو بار برای بردن کشتی‌ها اقدام می‌کنند. چند تا از کشتی‌های نورچشمی‌ها هم اجازه صید گرفتند و رفتند؛ ولی مردم با آن‌ها برخورد کردند. همین آقای رادمهر دقیقاً دو هفته پیش، دو تا از کشتی‌ها را توقیف و دادگاهی کرد و فعلاً تعطیل هستند. باقی کشتی‌ها هم اجازۀ صید ندارند.

نقطه‌ای در نزدیکی تنب بزرگ و کوچک نزدیک به ۱۲۰متر عمق دارد که آن صیدگاه را به گروه خاصی، متشکل از پنج‌شش کشتی ایرانی اختصاص داده‌اند که این‌ها هنوز کار می‌کنند و ما با این قصه درگیر هستیم.

گفتنی است مستند «دریابست» موفق به کسب فانوس نهمین جشنواره مردمی فیلم عمار در بخش نقد درون گفتمانی شده است.