خانه » اخبار » نقد سینما در ایران، کم خون است/«دمنتورها» به جامعه ایرانی هجوم آوردند

به گزارش «عمار فیلم»، وحید جلیلی رئیس شورای سیاست گذاری جشنواره مردمی فیلم عمار با حضور در برنامه سینمایی ققنوس در شبکه چهار در سخنانی درباره موضوع نقد در سینما گفت: امروز خود نقد در سینما نیازمند نقد است. اگر نقد چیزی خوبی است و توسط آن فیلم ها را بالا و پایین می کنیم خب حالا بیاییم و خود نقد در سینما را نقد کنیم. به نظرم یکی از نیازهای واقعی امروز سینما نقد است. زیرا سینما فقط کارگردانی نیست. بلکه آنچیزی که اسمش سینما است مجموعه ای از عواملی را دربر می گیرد که بخشی از آن قابلیت های فنی سینما، بخشی دیگر قابلیت های هنری و بخشی دیگر فضای پیرامونی و رسانه ای آن است، در تمام دنیا، این گونه است.

نقد فیلم داریم اما نقد سینما نداریم
وی ادامه داد: به نظر می رسد که نقد در سینما مقداری دچار کم خونی شده است. به عبارتی بهتر زمانی که به فضای نقد در سینما نگاه می کنیم می بینیم که کلیدواژه های تازه در آن بسیار کم به چشم می خورد و مقداری کلیشه ای و نخ نما شده است. به طور مثال، شرایط به گونه ای شده که زمانی که از یک منتقد نظرش را در مورد فیلمی در سینما می پرسیم پاسخ می دهد دوست داشتم. به نظرم مهمترین نقدی که می شود به سینما وارد کرد این است که ما در ایران نقد فیلم داریم اما نقد سینما نداریم.
مسئول شورای سیاست گذاری جشنواره عمار توضیح داد: این موضوع به این معنی است که زمانی که منتقدان قصد دارند فیلم ها را جدا از هم نقد کنند شاید نگاه های خوب و نافذ و دقیقی را هم به کار می برند. اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که سینما فراتر از فیلم است. زمانی که درمورد سینمای ایران صحبت می کنیم نقد سینما با نقد فیلم متفاوت است.
وی تصریح کرد: زمانی که از نقد سینما صحبت می کنیم باید کلیت سینما را درنظر بگیریم. بر اساس این تعریف نقد سینما بسیار کم داریم. اگر این خلاء برطرف شود کمک بسیار بزرگی به سینمای ایران و تک تک فیلم ها در آینده می شود.
جلیلی در ادامه سخنانش با اشاره به میزان تولید فیلم در سینمای ایران و همچنین سینمای امریکا خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم رده بندی کشورهای را بر اساس تولید سالیانه فیلم انجام بدهیم در رده نخست آمریکا قرار دارد، هند در رده دوم و کشور سوم با فاصله بسیار زیادی از آنها قرار گرفته است. در این میان ایران نیز در میان ۱۵ کشور بیشترین تولید کننده فیلم در جهان قرار گرفته است.

در نقد سینما، کلیت سینما را باید دید
وی ادامه داد: این ۷۰۰ فیلمی که در آمریکا تولید می شود، سینمای امریکاست نمی توانیم یک فیلم را نماد سینمای امریکا بدانیم بلکه باید بدانیم کلیت این سینما چه چیزی به جامعه آن می دهد و چه ژانرهای داریم. با توجه به این موضوع نقد سینمایی که می گوییم در سینمای ایران به آن نیاز داریم همین است که از منظری کلان به سینمای کشور نگاه کند، ممکن تک تک فیلم هایی که ساخته می شوند خوب باشند ولی ترکیبشان، قابل دفاع نباشند، نقد سینما به این معناست.
مسئول شورای سیاست گذاری جشنواره عمار تاکید کرد: همه نیازهایی که قابلیت های سینما می تواند برطرف کند و همه آن امکاناتی که سینما برای خدمت به جامعه دارد، ممکن است که برآورده نشده باشد، از این منظر نگاه کنیم اتفاقات زیادی می افتد. به طور مثال فیلمی را می بینیم که فیلم سیاهی است ولی دیگری آن فیلم را فیلم خوبی می داند که واقعیت های جامعه را گفته است اگر یک مقدار از دورتر نگاه کنیم قضاوت ما درباره همان تک فیلم هم متفاوت خواهد شد.
جلیلی اظهار داشت: گاهی اوقات ممکن است فیلم تلخی داشته باشیم اما در قابی از سینما عرضه شده باشد که در آن سالی ۱۰۰ فیلم ساخته می شود.

هجوم «دمنتورها» به جامعه ایرانی
وی با اشاره به فیلم های تولید شده در سال گذشته اضافه کرد: شاید بالای ۶۰ تا ۷۰ درصد این فیلم ها تلخ و با پایان های اعصاب خورد کن هستند. اگر در مجموع، سینمای شیرینی را داشته باشیم، فیلم های تلخ هم در آن به راحتی قابل تحمل هستند، مانند شربتی که در کنار شکر، در خودش، ماده تلخی هم باشد که ارزش دارویی هم دارد، ولی برخی ها اعتقاد دارند که باید فیلم هایی را تولید کنیم که تلخی داشته باشند اما اگر ارزش دارویی را هم نداشتند، اشکالی ندارد.
مدیر دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی بیان کرد: مشکل عمده ای که امروز در سینمای کشور داریم این است که تا صحبت از سینمای اجتماعی می کنیم اولین چیزی که به ذهن می رسد سینمای تلخ است. البته این مسئله، فقط مشکل سینما نیست.
وی ادامه داد: اجازه بدهید از یک استعاره سینمایی استفاده کنم. فیلم سینمایی هری پاتر را بسیاری تماشا کردند و در آن کاراکتری به نام «دمنتور» است که در ایران «دیوانه ساز» ترجمه کردند ولی معنی دقیقش، افسرده ساز و روحیه‌خوار است. امروز جامعه ایرانی تحت هجوم دمنتورها قرار دارد و از اطراف و اکناف، ما را محاصره کردند. حتی به دنبال محاصره سینما هستند تا از آن یک «دمنتور» برای جامعه ایرانی بسازند که کار آن گرفتن نشاط و روحیه از جامعه و تزریق افسردگی و دل‌مردگی در جامعه است که نمونه های آن هم خیلی زیاد است.

نقد سینما، مسیر سینما را مشخص می کند
جلیلی تصریح کرد: مشکل امروز ما این است که نقد سینما باید بیاید و بگوید که ما از سینما چه می خواهیم. آیا از سینما می خواهیم «دمنتور» این جامعه باشد؟ یا اینکه می خواهیم سینما، امید را در جامعه تزریق کند.
مسئول شورای سیاست گذاری جشنواره عمار توضیح داد: یکی از کارکردهای نقد سینما این است که اولا کلیت فیلم هایی را که ساخته می شود نگاه می کند و ثانیا راجع به فیلم هایی حرف می زند که ساخته نشده است. به طور مثال به جامعه سال ۹۶ ایران اشاره می کنم. ما در این جامعه، چقدر زیبایی ها، خوبی ها و دلبستگی های عاطفی عمیق جذاب فراوانی داریم ولی اینها کجا هستند؟ چرا اینها در آینه رسانه های ما از جمله سینماهای ما بازتاب داده نمی شوند؟
وی اضافه کرد: همین ماجرایی که اخیرا در صدا و سیمای یزد اتفاق افتاد که مدیران صدا و سیما بلافاصله عذرخواهی کرد، این نشان می دهد که دمنتورها چه طور بر سر جامعه ریختند که مدیران هم به این صورت در برابر آنها منفعل هستند. وقتی که خانواده، فرد، جامعه، حکومت ایرانی از همه طرف، از جمله از طرف دانشگاه، جامعه شناسان، روانشناس و هنرمندان دمنتور تحت حمله است که جامعه را سیاه نشان می دهند و خانواده و افراد را هدف قرار دادند، انگار که این جامعه با این همه ریشه های تاریخی و فرهنگی خود و داشته هایی که در کنار نقایص و مشکلاتی که دارد، هیچ چیز مثبتی ندارد.
جلیلی در همین باره با اشاره به استثنا به عنوان یکی از ارزشهای خبری اظهار داشت: حتی اگر جامعه دچار مشکل باشد، اگر کسی در این جامعه به داشته های خودش رضایت داشت و زندگی دلنشینی داشت، ارزش خبری بالایی پیدا می کند و باید در آیینه رسانه ها از جمله سینما نشان داد.

سینما، تنها هنر و صنعت نیست
مسئول شورای سیاست گذاری جشنواره عمار توضیح داد: مشکل مهمی که ما امروز در نقد سینمای ایران داریم این است که ما در یک دوره ای تنها شاهد برجسته شدن جنبه های هنری سینما بودیم. در دوره ای دیگر گفتند که هنر به تنهایی کافی نیست و جنبه صنعتی آن هم باید درنظر گرفته شود. اما سینما فقط هنر و صنعت نیست و رسانه هم محسوب می شود، اما عده ای نمی گذارند این وجه سوم شکل بگیرد.
وی اضافه کرد: به طور مثال اگر آمریکا فیلمهای چارلی چاپلین و کمدی کلاسیک را نشان بدهند، تک تک این فیلمها آثار خوبی هستند ولی اگر امروز هالیوود بخواهد آنها را بسازند، می گویند چقدر سینمای عقب افتاده و بی روحی، چرا که نسبتی با جامعه ندارند، بعد رسانه ای سینما همین است. اگر سینما همراه با جامعه خود پیش نیاید و نبض آن با نبض جامعه نزند و با پیشرفتهای جامعه، پیش نیاید، عقب می ماند.

سانسور دستاوردهای انقلاب در سینما
جلیلی خاطرنشان کرد: ما امروز در جامعه خودمان با یک تناظر معکوس روبرو هستیم. یعنی اینکه هرچه جامعه ایرانی قوی تر شده و بیشتر پیشرفت کرده، بازتاب آن در سینما ضعیف تر شده است. جامعه ما تا امروز پیشرفت فراوانی کرده است به طور مثال در صنایع هایتک مثل موشکی، نانو، سلول های بینادی، بیوتکنولوژی و… که در برخی از این رشته ها، در مرزهای دانش و در رده یک جهان قرار داریم اما این دستاوردها به دلیل فضای پیرامونی که سینما را احاطه کرده و توسط دمنتورها اشغال شده است، در سینما بازتابی ندارد.
وی در همین باره ادامه داد: البته امسال اینگونه به نظر می رسد که طلایه های این موضوع آشکار شده که سینمای ایران در حال آزاد کردن خود از شر دمنتورها است و سایه آنها از سر سینمای ایران کم می شود. الان فیلمهایی ساخته می شوند که خجالت نمی کشند که بگویند جامعه ایرانی هم قدرت، داشته های سیاسی، نظامی و… دارد، با اعتماد به نفس حرف می زند و از ایرانیت خودشان شرمنده نیستند، امیدواریم روز به روز این مسئله گسترش یپدا کند و به شکوفایی که سینمای ایران، قابلیتش را دارد، برسیم.
مسئول شورای سیاست گذاری جشنواره عمار افزود: نقد سینما باید راجع به فیلم هایی که ساخته نمی شوند صحبت کند، به طور مثال، خانواده ایرانی به چه چیزی نیاز دارد، در همین دوره، ازدواج هایی با ساده زیستی صورت می گیرد که ممکن است گفته شود کم است که در این صورت باید قدرش را بیشتر دانست، کار هنر، نشان دادن این موارد است، ارزش سینما در این است که جو را بشکند، گاهی اوقات یک فیلم خوب می تواند، فضا را عوض کند.

سینمای ایران، آماده رنسانس است
جلیلی در ادامه سخنانش خاطرنشان کرد: بخش خصوصی برخی ها می گویند که بخش دولتی می خواهد خودش را بر سر بخش خصوصی حاکم کند در حالی که برعکس شده است، به این معنا که مدیر دولتی به منافع خصوصی فکر می کند و از این می ترسد که ممکن است علیه او مطلبی بنویسند به همین دلیل، حرف دیمنتورها را قبول می کند و فیلمی نمی سازد که به نفع امید و روحیه بخشی در جامعه باشد. یعنی از امکانات دولتی استفاده می کنند ولی کار خصوصی می کند در چنین وضعیتی، فضای نظارت اجتماعی باید فعال باشد، منتقد در چنین فضایی باید به صحنه بیاید و نقد سینما را فعال کند در این صورت چنین مدیرانی، جواب پس می دهند، ما نیازمند چنین اتفاقی هستیم.

وی تاکید کرد: امروز از همه جهت آمادگی انجام یک رنسانس سینمایی را در ایران داریم. انقلاب خدمات فراوانی را به سینمای ایران کرده و امروز زمان آن رسیده که سینما ارائه خدمات متقابل خود را آغاز کند. انقلاب اسلامی سینمای سخیف، نحیف، ضعیف و کثیف شاهنشاهی را که هیچ افتخاری در هیچ کجای دنیا و حتی کشور نیز نداشت به چنین سینمایی تبدیل کرده است. به این صورت که یک چارچوب ارزشی که برای سینما تعریف کرده و گفته که به دنبال جذابیت های واقعی و هنری برود بجای اینکه بخواهد از افزودنی های غیرمجاز استفاده کند.
مسئول شورای سیاست گذاری جشنواره عمار تصریح کرد: سینمای ایران امروز به یکی از ۱۵ سینمای بزرگ جهان تبدیل شده است. قبل از انقلاب چنین سینمایی نداشتیم. امروز ما در سینمای ایران صاحب فیلم برداران، گریمورها، بازیگران و کارگردانان درجه یک هستیم. این همه توان فنی و هنری که در سینمای ایران ایجاد شده همه محصول انقلاب است.
جلیلی ادامه داد: نکته مهم دیگر مخاطبی است که انقلاب برای سینمای ایران آورده است. امروزه میلیاردها نفر در سراسر دنیا علاقمند هستند تا ببینند ایرانی ها چه افرادی هستند که ۴۰ سال در برابر آمریکا ایستاده اند، داعش را نابود کردند و اینگونه به عنوان یک ابرقدرت منطقه ای در دنیا ظهور کردند.
وی افزود: شهید آوینی در مواقعی که برخی می گفتند سینمای ایران جهانی شده است، می گفت جهانی نشده بلکه جشنواره شده است، اتفاقا ما باید کاری کنیم که با توده ها صحبت کنیم.

افراط، مانع از تحقق سینمای ایده آل
مدیر دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی توضیح داد: ما ابتدا باید برای جامعه خود و نیازهای آن، ببینیم که چه سینمایی نیاز داریم هرچه سینما بومی‌تر باشد و قابلیت های فرهنگ، جامعه و انسان ایرانی را بیشتر داشته باشد، در جهان نیز دلنشین تر و ممتازتر خواهد شد و یه یک مزیت نسبی می رسد.
جلیلی بیان کرد: سینماگران جوانی که امروز در سینمای کشور ظهور کردند نشان دهنده بالاتر بودن متوسط استعداد جوانان ایران به نسبت جوانان دیگر کشورهای جهان است. بچه هایی که بعد از ساخت دو-سه فیلم به طراز بسیار خوبی می رسند.
وی در همین باره اظهار داشند: اگر این فیلمسازان جوان کشور بیایند به سینمای درست و سینمایی که ضلعی از پیشرفت ایران باشد و ما را به سمت آینده درخشان ببرد، فکر کنند، حتما آن تحول بزرگ در سینمای ایران اتفاق می افتد. شاید سیر طبیعی سینمای ایران به این سمت می رفت که ما به سینمایی ایده آل نزدیک شویم اما برخی جریان ها با افراد در یک بُعد سینما، ترمز این حرکت را در سینمای کشور کشیدند.
مسئول شورای سیاست گذاری جشنواره عمار بیان کرد: جنبه هنری در سینما بسیار مهم است اما زمانی که بر روی حضور این جنبه در سینما افراط کردیم، جنبه های سرگرمی و صنعتی آن را انکار کردیم. آن وقت است که می بینیم برای سالها از یکسری از طرفیت های سینما محروم شده ایم. بالعکس آن هم وجود دارد یعنی زمانی که آمدیم و بر روی نقد افراط کردیم و صرفا بر روی وجهه صنعتی سینما زوم کردیم و ابعاد رسانه ای آن را ندیدیم. به نظرم در حال حاضر در این مقطع قرار داریم.
جلیلی اضافه کرد: اگر ما نقد سینما داشته باشیم و سینما را در کلیت آن ببینیم آن وقت است که صرفا یک فیلم را بر اساس استانداردهای سینما بررسی نمی کنیم. در حوزه نقد سینما به جای نقد فیلم، نسبت سینما باید با تاریخ، جامعه، فرهنگ، سیاست، آرمان های ملی و نیازهای روز جامعه سنجیده شود که این کاری است که باید نقد سینما بکند، البته این چیزی است که ما امروز در سینمای کشور آن را نداریم. که اگر این اتفاق رخ بدهد سینما می‌تواند به یکی از بسترهای اصلی تحول در کشور به سمت آرمانهای نقلاب اسلامی تبدیل بشود.

فیلم‌های تلخی که پایان خوش دارند
مدیر دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی خاطرنشان کرد: سفره سینمای ایران را باید پهن کنیم و بگوییم که مثلا در سال ۹۵ تعداد ۷۰ فیلم نمایش داده شده است، باید ببینیم که این سفره چقدر متنوع بوده است. حتی اگر از منظر آرمانی هم نگاه نکنیم می بینیم که با یک تقسیم بندی غیرمنطقی بین ژانرها در سینمای ایران مواجه هستیم. به طور مثال می بینیم که در یک سال ۱۰ فیلم در مورد قصاص ساخته می شود و ادعا هم می کنند که این فیلم ها در یک روند طبیعی ساخته شده اند. مگر مسئله چند درصد جامعه ایران، قصاص است؟ در حالی که مسئله این است که به طور مثال اتحادیه اروپا تصیم گرفته از لحاظ حقوق بشری روی ایران فشار بیاورد، جشنواره اروپایی هم سیگنال داده است که در این میان، قصاص هم یکی از اهرم هاست که درباره اش فیلم ساخته می شود.
مسئول شورای سیاست گذاری جشنواره عمار در همین باره با اشاره به فیلم های تلخ سیاه نما عنوان کرد: در سینمای امریکا، ژانری با عنوان مشکلات اجتماعی داریم در حالی که همین موضوع را در ایران، به عنوان ژانر اجتماعی می گوییم. از ۳۷ فیلم ساخته شده در بین ۷۰۰ فیلم ساخته شده در این ژانر مشکلات اجتماعی، بسیاری از آنها به پایان خوش رسیدند در حالی که در ایران، متاسفانه در مقاطی، برعکس شده و حتما فیلم باید با غم و تلخی به پایان برسد.