خانه » اخبار » می‌دانستیم ‌می‌گویند مستند «قائم مقام» تقطیع شده است/ به همه تردید داشتیم

به گزارش «عمار فیلم»، نشست «یک روز یک تجربه» مستند «قائم مقام» با حضور علی صدرنیا کارگردان این مستند حاشیه نهمین جشنواره مردمی فیلم عمار در سینما فلسطین برگزار شد.

علی صدرنیا کارگردان مستند قائم مقام در خصوص انگیزه اش از ساخت این فیلم گفت: ما با دوستان هم دانشگاهی خود تجربه همکاری داشتیم، اما از سال ۹۰ به بعد تولید کاری درباره منتظری را شروع کردیم.

او عنوان کرد: جامعه ما نسبت به اتفاقات گذشته ابهاماتی داشت و همین باعث می شد که تاریخ انقلاب تکرار شود. اینکه جوان دهه ۶۰ ما چه نگاهی به آیت الله منتظری دارد و آیا نگاه مثبت و منفی او با توجه به شناخت و علمی است که نسبت به او به وجود آورده یا خیر، محل بحث بود. البته حاشیه های سیاسی سال ۸۸ سوار بر این موضوع شده بود و به همین علت تلاش کردیم این موضوع را از صفر تا صد روایت کنیم.

این کارگردان با بیان اینکه هیچ کاری درباره آیت الله منتظری ساخته نشده، افزود: اکثر کارها در حد ۴ یا ۵ دقیقه به صورت خطی و ساده بود که در تلویزیون روایت شد و علاوه بر این، در BBC هم روایت کاملی ارائه ندادند و به صورت تک برش بود و به همین دلیل فکر کردیم اگر صفر تا صد ماجرا روایت شود، ابهامات برطرف خواهد شد.

صدری نیا ادامه داد: در فضای مستند وقتی درگیر تولید آثار می شوید؛ سوال این است که چگونه اثری دیده می شود و در مقابل یک اثر دیگر نیز تولید می شود که نسبت به آن توجهی صورت نمی گیرد.

او با ارائه مجموع نکاتی که باید پیش، در حین و پس از تولید رعایت کنیم، بیان کرد: اولین اولویت مهم نحوه انتخاب سوژه و اثر است و می شود حدس زد که آیا کشش لازم را دارد یا خیر؟ در مستند قائم مقام سوژه از این حیث جذاب بود. حدود ۳۰ سال پیرامون شخصیت آیت الله منتظری، نحوه انتخاب، عزل و زندگی او ابهام وجود داشت و به قدر کافی جنجالی بود.

صدری نیا با اشاره به اینکه انتخاب سوژه به حوزه دانشی و شناخت ما از رسانه بر می گردد، عنوان کرد: بعضی دوستان می‌خواهند در حوزه تاریخ انقلاب کار کنند، اما ابتدایی ترین دانش محتوایی درباره سوژه و شناخت آن را ندارند. به عنوان مثال، اگر می خواهیم درباره شهید رجایی فیلم بسازیم، باید بدانیم چه فیلم هایی در این حوزه ساخته شده است و فضای رسانه چه چیزی را می طلبد. این ها به انتخاب سوژه دقیق ما کمک می کند و با کمکشان می سنجیم سوژه ابعاد جذابیت لازم را دارد یا خیر.

او با بیان اینکه نکته مهم در ساخت مستند قائم مقام سوژه بود، خاطرنشان کرد: وقتی فیلمی می سازید مشخص می کنید که مخاطب کار را تکراری می داند یا اینکه قلاب را نسبت به جذب مخاطب می اندازد.

این کارگردان مستند با تأکید بر اهمیت پژوهش در ساخت مستند افزود: ۷۰ درصد یک کار را پژوهش در بر می گیرد و دقت در انتخاب سوژه و خط محتوایی داستان ما را از ابتدای کار مشخص می کند و در مورد موضوعی که دایره گسترده دارد، تکلیف ما را مشخص می کند. ماجرای سید مهدی هاشمی، عزل و حصر آیت الله منتظری و همچنین صحبت ها درباره مرجعیت شاخ و برگ های زیادی دارد.

صدری نیا یادآوری کرد: اگر پژوهش دقیق باشد، تکلیف ما را مشخص می کند. به عنوان مثال؛ به کمک پژوهش پنج موضوع مهم را مشخص می کند و ما را در مصاحبه هایی که انجام می دهیم، جلو می اندازد.

او با بیان اینکه اضافه شدن امین فرج اللهی کار را جلو انداخت، افزود: او پنج سال روی پرونده سید مهدی هاشمی و منتظری پژوهش و تحقیق کرده بود. این دانش کمک می کرد که بدانیم طرفین چه استدلال هایی دارند و همین مسیر مصاحبه را روشن می کرد. اگر خلأیی در صحبت ها وجود داشت، اطلاعات ما کمک می کرد که مصاحبه سطحی ما با مصاحبه شوندگان عمیق شود.

این کارگردان با برشمردن دیگر مزایای پژوهش در انجام کار گفت: پژوهش کمک می کند بدانیم که برای آرشیو مطالب سراغ چه اسناد و سخنرانی های تاریخی برویم و همه این ها از پژوهش به دست می آید. من همه مصاحبه ها را گوش می کردم تا بدانم بحث باید در چه مسیری پیش برود و قرار است چند خط مهم را دنبال کنیم.

صدری نیا درباره تهیه آرشیو موردنیازش گفت: خیلی از آرشیوها را به واسطه رفقای مستندسازی که تاریخ انقلاب کار کردند، به دست آوردیم و حتی بسیاری را از آرشیو صداوسیما پیدا نکردیم. سخنرانی نماز جمعه آیت الله هاشمی از این دست بود.

صدری نیا در پاسخ به سوال یکی از حاضران که معتقد بود صحبت های افراد ناهمسو تقطیع شده است و به دلخواه خودش در فیلم گنجانده شده، گفت: می دانستیم وقتی مستند بیرون بیاید، به قدری حساس است که اگر حرف های افراد تقطیع شود، تفسیرهای زیادی از آن صورت می گیرد. گاهی بعضی برای صحبت در خصوص یک روایت سه خطی، ۵ دقیقه صحبت می کردند و ما مجبور به کوتاه کردن بودیم. ما در صحبت با احمد منتظری به رغم اینکه می دانستیم با دو دوربین کار تنوع بیشتری پیدا می کند، دوربین را تغییر ندادیم که شائبه کات خوردن به وجود نیاید.

او ادامه داد: می خواستیم بیش از ۲۰ مصاحبه داشته باشیم، اما در طول سه سالی که در حال ساخت مستند بودیم، چندین نفر فوت کردند.

این کارگردان در خصوص روایت مصاحبه شوندگان از آیت الله منتظری بیان کرد: ما روایت دو طرف ماجرا را تا جایی می آوردیم که شاهد آن بودند. احمد منتظری می تواند چیزهایی که شاهد آن بوده است، روایت کند. شاید پنج یا شش بار با ری شهری مصاحبه کردیم، اما سعی کردیم خط تمام حرف ها و مصاحبه های اصلی او را حفظ کنیم.

او یادآوری کرد: در قصه قائم مقام روایتی سعی کردیم روایت را به گونه ای جلو ببریم که به صحبت های تمام مصاحبه شوندگان به دیده تردید بنگریم و صحبت های او را با توجه به مستندهای تاریخی بررسی کنیم و رویکرد ما اخلاقی بود.

صدرنیا خاطرنشان کرد: ما با عمادالدین باقی صحبت کردیم که نمی آمد، اما چند تضمین دادیم که قبل از انتشار بخش هایی که از او تصویربرداری کردیم را ببینند. هرچند با مستند ما مخالف بود، اما تا پایان پیش آمد و نکاتی را می گفت که اضافه کنیم تا جملاتش بهتر شود.

او با اشاره به اینکه در ساخت مستند هرکسی جهت گیری خاص خود را دارد، افزود: انسان بدون جهت گیری نمی شود، اما دایره دانشی و فضای زیستی که در آن رشد کردید، روی کار تأثیر می گذارد. محتوا و روند تاریخی ماجرا برای ما به گونه ای بود که می دانستیم خط مشی اصلی ما سفید است.

صدری نیا با اشاره به اینکه درست نیست فضایی سیاسی خاصی در ذهن داشته باشید و روایت ها را بر اساس آن جلو ببرید، گفت: عده ای با فلان شخصیت سیاسی مسأله دارند و می گویند حالا که مستند می سازم، گوشه ای هم به او می زنم، اما این درست نیست و نباید ماجراها را به صورت زمان فعلی و دهه نودی روایت کنید، چون افکار انسان ها در طول زمان دچار تغییر می شود.