به گزارش «دفترمطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی»، گعده «راهنما» به همت دبیرخانه جشنواره مردمی فیلم عمار با نقد و بررسی مستند «سردار پالمیرا» به کارگردانی پوریا نجفی با حضور نعمت الله سعیدی، نویسنده و منتقد سینما و سید رسول منفرد، مجری و کارشناس در حسینیه هنر تهران برگزار شد.
پرداخت اجتماعی
در ابتدا پوریا نجفی کارگردان مستند در مورد نحوه شروع ساخت این اثر گفت: این مستند از سفارش مرکز مستند حقیقت با هدف پرداختن به زندگی سردارانی از لشکر فاطمیون آغاز شد و در این مستند سعی شده است جنبه اجتماعی زندگی شهید سید حکیم بیشتر از جنبهی جنگ آن دیده شود.
سید رسول منفرد با اشاره به تصورهای منفی سالهای قبل از اتفاقات سوریه در مورد برادران افغانستانی گفت: اتفاقات سوریه و سینمای حوزه مقاومت باعث تغییر این رویکرد منفی شد و با این شناخت، ارتباط بین دو کشور ایران و افغانستان بهبود یافت.
ملیگرایی؛ منشأ جنگهای جهانی
نعمتالله سعیدی در ادامه با بیان ناتوانی غرب در معنا کردن جهان گفت: جهان امروز ازجمله کشورهای غربی و حتی پیرامون ما نیز ذیل تمدنی غربی که از رنسانس شروعشده، زندگی میکنند که ازجمله ویژگیهایش مخالفت با دین و یا جدایی دین از سیاست است و باید دقت داشت کسانی که دین را کنار میگذارند جهان را چگونه می خواهند معنا کنند؟ یکی از دستاویزهایی که این تمدن برای خروج از این بحران به کار میبرد ملیگرایی است و ملیگرایی چاره انسانهای تهی از معنا می باشد. همچنین ملیگرایی باعث به وجود آمدن دو جنگ جهانی عظیم با میلیونها کشته شده است.
داستان یعنی ایجاد سوال
سعیدی با بیان مفهوم داستان در ادامه اشاره کرد: ذهن ما در غفلت،کما و یا بیهوشی است و هنگامی که به عالم توجه میکنیم در ذهن ما سوال، حیرت و یا فضولی شکل میگیرد ساختار فیلم هم همین است و داستان ایجاد کردن به معنای سوال ایجاد کردن است. داستان مجموعه ماجراها و روایتهایی است که پاسخ سوال هایی است و اگر پاسخ سوال نباشد داستان نیست یا هنوز به داستان نرسیده است.
سعیدی در ادامه با بیان شروع خوب مستند سردار پالمیرا گفت: در این مستند همانند سبک شاهنامه و داستان معروف رزم رستم و اسفندیار در ابتدای اثر موضوع لو داده میشود و در همان دقایق اول مشخص میکند بناست با سردار حکیمی روبرو باشیم که شهید خواهد شد و این کار باعث میشود مخاطب بر روی جزئیات داستان تمرکز کند و به عبارتی به مخاطب میگوید به صرف فضول داستان را پیگیری نکن بلکه به حقیقتهایی که در این روایت نهفته است دقت کن.
سردار حکیم؛ چالشی برای گفتمان غربی
سعیدی گفت: مفهومی بهعنوان ایرانی بودن و نژاد ایرانی سابقه زیادی ندارد و درگذشته مفهوم هموطن و اشتراکات فرهنگی و مذهبی مطرح بوده و در زمان حال دوگانهی دین و ملیگرایی ساختگی است و در حقیقت گفتمان دینی و معنوی انکار ملیت نمیکند و میگوید کشور ما بسیار فراتر از مرزهای جغرافیایی است. سردار حکیم، سوژهی مستند سردار پالمیرا فردی با ملیت افغانستانی است، ساکن ایران و در سوریه میجنگد در حالی که سه کشور متفاوت هستند و این کل مناسبات مطرحشده توسط گفتمان غربی و لیبرالیسم را به چالش میکشد.
رسانهی فاطمیون
نجفی با اشاره به مجاهدتهای گروه رسانهای لشکر فاطمیون گفت: واقعا جا دارد دست این عزیزا را بوسید. این افراد برای به تصویر کشیدن صحنههای رشادت رزمندگان مدافع حرم، دوربین را به عنوان یک اسلحه در دست گرفتند و در خط مقدم این جنگ تصاویر ماندگاری ثبت کردهاند درحالیکه مخاطب، این افراد را نمیبیند.
راوی جنگ؛ پیروز میدان
سعیدی در باب اهمیت کار رسانهای گفت: کشور ما در منطقه دست برتر را دارد و حتی در بین کشورهای جهان قدرت ایران شناختهشده بوده اما در بحث رسانه بالعکس میباشد و هنوز در موضع دفاع قرار داریم و حتی داعش نیز در ابتدا بخش عمدهای از سوریه را با کار رسانهای و فضای مجازی تصرف کرد بدین معنا که ابتدا ذهن و باور مردم را تصرف و سپس با تعداد کمی جنگجو به یک شهر بزرگ حمله میکرد و مردم، شهر را واگذار میکردند.
وی تصریح کرد: برخی تصور میکنند در جنگ کسی که پیروز است جنگ را روایت میکند ولی در حقیقت آن کسی که جنگ را روایت میکند پیروز میدان خواهد بود و برای نمونه میتوان به واقعه عاشورا اشاره کرد که خون بر شمشیر پیروز شد و دلیلش روایتهای ائمه اطهار بود.
اولین اکران
نجفی درباره بازخورد های اکران مستند گفت: اولین اکران اثر در جشنواره عمار بود. لحظه ای که وارد سالن نمایش شدم و جمعیت حضار که عمدتا هم از برادران افغان بودند را دیدم جا خوردم و خوشحال شدم که آنهایی که باید میدیدند دیدند و بازخوردهای خیلی خوبی دیدم و خدا را شاکرم.
سردار شناسایی، سؤالی بیپاسخ
سعیدی با بیان لزوم پاسخگویی مستند ساز به توقعی که ایجاد میکند گفت: در یک اثر اگر برای مخاطب سؤالی ایجاد شود باید پاسخ آن نیز ارائه گردد. در مستند سردار پالمیرا ابتدا مطرح میشود قرار است زندگی یک نیروی خبره اطلاعات عملیات به تصویر کشیده شود درنتیجه باید جنبه نظامی و نحوه انجام عملیات شناسایی نیز به تصویر کشیده شود که در این زمینه مستند کمی جامانده است.
نجفی با بیان هدف خود از ساخت مستند گفت: با دقت به نام مستند درمییابیم ما قصد اشاره به جنگ نیز داشته ایم ولی برخلاف مستند “نبرد پالمیرا” که تنها گوشههایی از مستند به سردار سیدحکیم پرداخته است در مستند “سردار پالمیرا” سیدحکیم را نشان دادیم و خیلی کوتاه به پالمیرا پرداختیم و در بین آن جنگ و عملیات شناسایی را گنجاندیم.
دوگانهی مخاطب و محتوا
سعیدی در درباره راهکارهای افزایش مخاطب در عین حفظ محتوا در مستند، گفت: بهعنوانمثال در مورد مستند سردار پالمیرا اگر با توجه به امکانات کارگردان و از پشتصحنه بنگریم این اثر بسیار خوب بوده است اما اگر بدون توجه به امکانات و از دید مخاطب نگاه کنیم این اثر متوسط به پایین خواهد بود در این میان قدم سومی نیز وجود دارد که میگوید در فضای رسانهای برخی آثار ازنظر تعداد مخاطب، عمق نفوذ یا زمان تأثیر، برای تأثیرگذاری محدود ساخته میشوند و قدم سوم مفهوم دو قدم اول را مشخص میکند و با این دیدگاه در می یابیم در فضای رسانهای فعلی آثاری با تأثیرگذاری پایین نیز نیاز بوده و مستند سردار پالمیرا بسیار قابلتحسین و تقدیر است.