خانه » اخبار » دو روایت از تاریخ سانسور شده در پرده سینما

به گزارش «عمار فیلم» به نقل از وطن امروز، ۲۱ تیر، هشتادوسومین سالگرد قیام خونین مسجد گوهرشاد در اعتراض به کشف حجاب رضاخانی است. این قیام، سرآغاز فصل جدیدی از ایستادگی در برابر استبداد دوران پهلوی و بعدها در دوران انقلاب نیز محل ارجاع تاریخی بود؛ هرچند سینمای ایران همانند بسیاری از اتفاقات و موضوعات مهمی که ریشه در باورهای دینی و انقلابی مردم دارند، نسبت به این قیام بی‌توجه بوده است. 

فیلم داستانی کوتاه «خانه پنجم» که به کارگردانی رضوانه فتحی و در مدرسه سینمایی عمار تهیه شده، از معدود آثار داستانی ساخته شده درباره واقعه گوهرشاد است. فتحی درباره ایده این فیلم کوتاه گفت: با مطالعه کتابی درباره قیام مسجد گوهرشاد و کشف حجاب، به ایده این کار رسیدم. در حاشیه این کتاب به خانم بارداری اشاره شده بود که برای رفتن به حمام از خانه خارج و در راه بازگشت به منزل با ماموران روبه‌رو می‌شود که پس از حمله ماموران و ضرب و شتم این زن توسط آنها به‌خاطر داشتن حجاب، خود و فرزند درون شکمش فوت می‌کنند. این مطلب در ذهن من جای گرفت و مرا بشدت تحت تاثیر قرار داد. به همین دلیل چند نسخه فیلمنامه با این موضوع نوشتم. در بازنویسی نهایی فیلمنامه، تصمیم گرفتم فضای آن را مقداری نوجوان‌پسند کنم و داستان را به این سمت و سو ببرم که این خانم برای رسیدن به مراسم خواستگاری در راه منزل مورد حمله ماموران قرار می‌گیرد. 

فتحی خاطرنشان کرد: برای ساخت فیلم داستانی «خانه پنجم» با مطالعه اسناد تاریخی مربوط به کشف حجاب، ابلاغیه‌ها و دستوراتی که در فرمانداری‌های آن زمان ثبت شده بود، تصویر روشن و واضحی را از مقاومت مردم در برابر کشف حجاب رضاخانی به دست آوردم. 

این کارگردان جوان در بخش دیگری از سخنانش درباره بی‌توجهی سینما به واقعه مهم قیام گوهرشاد عنوان کرد: پرداختن به موضوعاتی چون قیام گوهرشاد در سینما و فضاهای فرهنگی کشور نسبت مستقیمی با مدیریت حاکم بر آن دارد. اگر مدیران خواستار تولید و خلق هرچه بیشتر این قبیل آثار شوند، بالطبع هنرمندان و فیلمسازان نیز در این مسیر فعالیت بیشتری می‌کنند، البته از سوی دیگر، پرداختن به موضوعات و سوژه‌‌‌هایی چون قیام مسجد گوهرشاد و ماجرای کشف حجاب رضاخانی باید به صورت یک دغدغه برای فیلمسازان و مستندسازان کشور تبدیل شود. 

سعید قندهاری، دیگر چهره‌ای است که در ارتباط با واقعه گوهرشاد دست به تولید اثر زده است؛ مستندی با عنوان «لِوَرک» درباره کشف حجاب رضاخانی که وی در ارتباط با سوژه آن اینگونه توضیح داد: این سوژه توسط دوستان و همکاران فیلمسازم که تحقیقاتی را درباره موضوعات منطقه نجف‌آباد اصفهان انجام می‌دادند در اختیار من قرار گرفت. آنها به من اطلاع دادند خانواده‌ای در این شهر وجود دارد که در زمان رضاخان به دلیل کشف حجاب رضاخانی به فاصله ۴۰ کیلومتری خارج شهر کوچ کرده‌اند. منطقه‌ای که این خانواده به آن کوچ می‌کنند بیابانی بدون آب و علف به نام «لورک» بوده است و آنها در این محل، سکونت می‌کنند اما در کنار سختی‌های فراوانی که وجود داشته است، این منطقه را آباد می‌کنند. امروز هم این منطقه، آباد و مسکونی است و زندگی در آن جریان دارد. 

قندهاری در ادامه با اشاره به اهمیت پرداختن به چنین سوژه‌هایی گفت: قبل از اینکه تصمیم به ساخت مستند «لورک» بگیرم به صورت کامل از ماجرای واقعه مسجد گوهرشاد و کشف حجاب رضاخانی اطلاع داشتم. فکر نمی‌کنم با توجه به اهمیت و بزرگی این رویداد، کسی از آن اطلاع نداشته باشد. در گذشته نیز تحقیقاتی در این زمینه انجام داده بودم و قیام مسجد گوهرشاد موضوع مورد علاقه‌ام بود. در واقع این حرکتی بود که بیش از ۸۰ سال پیش انجام و موجب شد برای نسل بعد از این خانواده، سرنوشتی جدید رقم بخورد. 

قندهاری هم درباره فراموش شدن قیام گوهرشاد در عرصه سینما بیان کرد: عدم توجه مناسب و کافی به این موضوع و کم‌کاری رسانه‌ها درباره آن، یکی از نکاتی است که در پرداخت نامناسب به این موضوع تاریخی موثر است.