خانه » اخبار » تنها بانوی حاضر در آزادسازی خرمشهر به روایت مستند «فاطمه»/نورمحمدی: هرقدر، کار طولانی‌ می‌شد، متقاعدتر می شدم که مستند را بسازم

به گزارش «عمار فیلم»، سه خرداد، با خاطره پیروزی رزمندگان دفاع مقدس در عملیات بیت المقدس و آزادسازی خرمشهر گره خورده است. حضور بانوان در سالهای جنگ، مسئله ای است که غالبا کمتر به آن پرداخته شده است. فاطمه نواب صفوی، یکی از این بانوان است که به عنوان رزمنده و عکاس در دفاع مقدس حضور داشته است، نواب صفوی تنها زن حاضر در عملیات آزادسازی خرمشهر نیز هست.
«فاطمه» مستندی ۳۰ دقیقه ای به کارگردانی معصومه نورمحمدی است که بخشی از خاطرات فاطمه نواب صفوی در طول جنگ و زندگی او را روایت می کند. با کارگردان این مستند که ساخت آن زمان زیادی هم از او گرفته است گفتگویی کردیم که در ادامه می خوانید.

چطور شد تصمیم به ساخت مستند «فاطمه» گرفتید؟
از ابتدا به دنبال ساخت مجموعه مستندی برای به تصویر کشیدن حضور زنان در جبهه های نبرد دوران دفاع مقدس بودم. با توجه به این موضوع به صدا و سیمای مرکز خوزستان رفتم تا سوژه خودم را برای ساخت این مجموعه مستند به اطلاع آنها برسانم. اما مسئولان آنجا در جواب به من گفتند فقط می توانیم از ساخت یک مستند تک قسمتی حمایت کنیم.
همان زمان یکی از دوستانم پیشنهاد داد تا مستندی را درمورد خانم «فاطمه نواب صفوی» که به عنوان عکاس و رزمنده در جبهه های جنگ، حضور داشته است، تولید کنم.

آشنایی شما با خانم نواب صفوی چگونه شکل گرفت؟
آشنایی من با فاطمه نواب صفوی به سال ۹۱ برمی گردد که شماره تلفن او را از طریق یکی از دوستانم که او را می شناخت، به دست آوردم و تا امروز نزدیک به ۵ سال است که با همدیگر دوست هستیم. شاید در نگاه اول بگویید که از نظر ظاهری اصلا شباهتی با هم ندارید، ولی اینگونه نیست. بعد از مدت ها ارتباط تلفنی با هم اولین باری که یکدیگر را ملاقات کردیم نزدیک به ۱۵ دقیقه در آغوش هم گریه کردیم.

چرا این سوژه را برای مستندسازی انتخاب کردید؟
در ابتدا قصد داشتم مجموعه ای درمورد خانم هایی که در جنگ حضور داشتند بسازم. برای همین پیش یکی از دوستان رفتم و این موضوع را با او درمیان گذاشتم ولی گفت پولی برای ساخت مجموعه مستند نداریم و از من درخواست کرد تا مستند را در یک قسمت و در مورد فاطمه نواب صفوی که بعدها به شخصیت مستند من تبدیل شد تولید کنم.

خانم نواب صفوی مخالفتی با تولید این مستند نداشت؟
چرا. بعد از اینکه مطلع شد قصد ساخت مستندی درباره او را دارم با توجه به موقعیت اجتماعی و گرفتاری های کاری، تمایل چندانی به چنین کاری نشان نمی داد اما با گذر زمان و ادامه ارتباطات تلفنی، ملاقات های حضوری و اعتمادی که به من پیدا کردند نسبت به ساخت این مستند راضی شدند.

غیر از این، مسئله دیگری هم در ساخت این کار داشتید؟
تولید مستند پرتره به صورت میانگین شش ماه بیشتر زمان نمی برد اما تهیه کار «فاطمه» تقریبا ۳-۴ سال زمان برد. علت امر این بود که خانم فاطمه نواب صفوی زن فعالی بود و درگیری های مختلف اجتماعی داشت، هر قراری که برای دیدار، مصاحبه و فیلمبرداری با او می گذاشتم زمان بسیار طولانی می برد تا هماهنگ شود. البته برای پربارتر شدن مستند «فاطمه» تمامی همرزمان او را پیدا کردم و با پنج نفر از آنها گفتگوهایی را انجام دادم که در مستند آمده است.
برای تهیه منابع آرشیوی هم چون جایی وابسته نبودم سختی های زیادی متحمل شدم. به مراکزی مثل روایت فتح، صدا و سیما و… برای تهیه این منابع مراجعه کردم اما چندان نتیجه ای نداشت. راش هایی که از تلویزیون گرفتم خراب و غیرقابل استفاده بودند. در نهایت از طریق یکی از دوستانم که اتفاقی برخی منابع آرشیوی را پیدا کرده بود، توانستم از این منابع استفاده کنم. بخشی از منابع هم تصاویری است که خانم نواب صفوی با دوربین خودش گرفته است.
قرارداد ساخت مستند «فاطمه» را در سال ۹۰ با صدا و سیمای استان خوزستان بسته بودم. اما آنها بعد از یک سال و نیم به من پیام دادند بیشتر از این نمی توانیم صبر کنیم تا مستند ساخته شود و مستند هنوز کامل نشده بود قرارداد خود را با آنها به هم زدم و کار را به صورت شخصی و با هزینه خودم تولید کردم.
برای ساخت مستند «فاطمه» به مناطق مختلفی چون چابهار که محل ازدواج او و سال های اول زندگی مشترک آنها بود سفر کردیم. به تعدادی از شهرهای خوزستان هم که خاطراتی از دوران دفاع مقدس داشت رفتیم و او هم از دوران جنگ حرف های بسیار جالبی را برای ما بیان کرد. بخشی از کار را هم در تهران منزل خانم نوب صفوی تصویر گفتیم.

این طولانی شدن ساخت، ضربه ای به کار نزد؟
نه اصلا. اتفاقا هرچه زمان بیشتر می گذشت و قرارها، ملاقات ها و تصویربرداری های ما آهسته تر پیش می رفت و زمان زیادتری را صبر می کردم، بیشتر متقاعد می شدم تا این کار را به پایان برسانم. هرچند که باز هم تاکید می کنم کار با خانم فاطمه نواب صفوی بسیار سخت است.
نوع نگاه و نگرش اجتماعی که خانم نواب صفوی به وضعیت اجتماعی و سیاسی روز دارد مورد توجه و علاقه من است برای همین با طولانی شدن زمان ساخت این مستند اصلا خسته نشدم و در نهایت هم بعد از ۴ سال کار ساخت آن را به پایان رساندم.

بازخوردهای بعد از ساخت و نمایش مستند چطور بود؟
مستند «فاطمه» بعد از اکران در جشنواره های مختلف با استقبال خوب مردم و مخاطبان روبرو شد و در یک کلام توانست نمره قبولی را از آنها کسب کند. تعداد زیادی از مخاطبان بعد از پایان نمایش فیلم به من می گفتند به عنوان یک کارگردان اصلا سعی نکردید نظرات و دیدگاه خود را در قالب مستند به مخاطبان منتقل کنید و صرفا به معرفی او پرداختید.
به عنوان یک کارگردان هیچ وقت به خانم فاطمه نواب صفوی همانند یک موضوع برای ساخت مستند نگاه نکردم، ارزش او بسیار بیشتر از چیزی است که بخواهم به عنوان یک سوژه به او نگاه کنم، در کنار تحصیلاتی که دارند روابط اجتماعی خوبی هم دارند و به نظر من او می تواند الگوی بسیار خوبی برای زنان جامعه امروز کشور باشد.