مستند «دل‌نگران آهوها» تصویری نزدیک و صمیمی از زندگی نورمحمد کلاته، محیط‌بان پیشکسوت و فعال طبیعت در سبزوار، ارائه می‌دهد؛ مردی که از پیش از انقلاب با دلسوزی و پشتکار، حفاظت از حیات وحش و آموزش محیط‌بانان در سراسر کشور را پیگیری کرده است. این اثر، علاوه بر روایت رویدادها، تلاش دارد جانمایه اخلاقی، انسانی و الهام‌بخش شخصیت او را برای مخاطب آشکار کند. به مناسبت روز ملی محیط‌بان، با ابراهیم زرقانی، کارگردان مستند «دل‌نگران آهوها» که لوح افتخار بخش ملت قهرمان سیزدهمین جشنواره مردمی فیلم عمار را نیز دریافت کرده به گفت‌وگو پرداختیم.
ابراهیم زرقانی، کارگردان مستند «دل‌نگران آهوها» با اشاره به سوژه اصلی اثر گفت: «این مستند درباره زندگی فردی است که می‌توان او را یکی از پیشگامان واقعی حفاظت از محیط‌زیست در منطقه روداب سبزوار دانست. فعالیت‌های ایشان حتی پیش از انقلاب اسلامی، تحت عنوان قُرُق‌بانی یا شکاربانی، با جدیت در منطقه پیگیری می‌شد. نورمحمد کلاته از خانه شخصی خود کار را آغاز کرد؛ جایی که عملاً به مرکزی محلی برای پیگیری امور محیط‌زیست و حیات‌وحش تبدیل شده بود. بعدها نیز به استخدام رسمی شکاربانی درآمد و به‌واسطه شخصیت پیگیر و خوش‌نامش در برخورد با شکارچیان متخلف، جایگاه ویژه‌ای در میان مردم پیدا کرد.»
او افزود: «با ورود رسمی به سازمان، نقش مهمی در آموزش شکاربانان ایفا کرد. دانش و تجربه او موجب شد فعالیت‌های آموزشی‌اش از سطح سبزوار فراتر رفته و به عرصه ملی برسد. تصاویر آرشیوی نشان می‌دهد که در شهرهای مختلفی از جمله شیراز، اصفهان و مشهد به آموزش محیط‌بانان پرداخته است؛ بی‌تردید او یکی از حرفه‌ای‌ترین و فعال‌ترین چهره‌های این حوزه بود.»
سبزوار؛ خاستگاه ایده مستند
زرقانی درباره شکل‌گیری ایده مستند گفت: «این ایده در یک نشست دوستانه در سبزوار و با پیشنهاد یکی از فعالان فرهنگی و خبرنگاران روداب مطرح شد. پس از مشورت، تصمیم گرفتیم مستندی درباره این شخصیت شاخص بسازیم. بلافاصله کار تحقیق میدانی آغاز شد؛ از بازدید خانه و گفت‌وگو با خانواده‌ی ایشان تا بررسی آرشیوها و تصاویر قدیمی. همان‌جا دریافتیم با سوژه‌ای قدرتمند روبه‌رو هستیم که ظرفیت ساخت اثری حرفه‌ای برای صدا و سیما را دارد. همین مشاهده، جرقه‌ی آغاز تولید مستند بود.»
پرتره‌ای از یک چهره الهام‌بخش
کارگردان دل‌نگران آهوها در توضیح سبک اثر بیان کرد: «این مستند از نوع پرتره است؛ تمرکز اصلی آن بر معرفی ابعاد شخصیتی و انسانی سوژه قرار دارد. هدف صرفاً روایت رویدادها نیست، بلکه شناخت روحیه، باور و منش فردی است که زندگی‌اش را وقف حفاظت از طبیعت کرده است. سادگی و روایت مینیمال از اصول کلیدی تولید مستند بود. تلاش کردیم بدون پیچیدگی‌های غیرضروری، زندگی نورمحمد را به شکلی روان و قابل‌درک روایت کنیم. این سادگی باعث شد ارتباطی صادقانه و مستقیم میان اثر و مخاطب شکل بگیرد. از طریق گفت‌وگو با نخبگان و همکاران، کوشیده‌ایم تصویری دقیق و انسانی از نورمحمد ارائه دهیم؛ شخصیتی که صداقت، تعهد و عشق به طبیعت در تار و پود زندگی‌اش تنیده شده است. هدف ما تنها معرفی یک فرد نیست، بلکه ارائه الگویی الهام‌بخش برای نسل جوان و فعالان محیط‌زیست است.»
پیام‌های انسانی و اخلاقی
زرقانی درباره‌ی جنبه‌های آموزنده‌ی مستند گفت: «شناخت چنین الگوهایی به مخاطبان کمک می‌کند وظایف خود را بهتر درک کنند. حتی برای کسانی که محیط‌بان نیستند، آشنایی با شخصیت نورمحمد پیام‌هایی انسانی و اخلاقی دارد؛ پیام‌هایی درباره‌ی وجدان کاری، عشق به طبیعت و مسئولیت‌پذیری نسبت به محیط پیرامون.»
احیای سوژه‌ای مغفول در مستندسازی
کارگردان مستند با اشاره به خلأ آثار محیط‌زیستی گفت: «یکی از نقاط قوت دل‌نگران آهوها پرداختن به سوژه‌ای بومی، ناب و کمتر دیده‌شده است. در حالی که تولید مستندهای محیط‌زیستی در کشور چندان رایج نیست، انتخاب چنین موضوعی توانست به اثر تازگی و ارزش ویژه‌ای ببخشد.»
زرقانی درباره‌ی بازخوردها گفت: «بازخوردهای دریافتی نشان می‌دهد مخاطبان، مستند را از نظر روایت و فضا، اثری صادقانه و خوش‌ساخت می‌دانند. همین صداقت و سادگی در بیان، باعث شده علاقه‌مندان مستندسازی و محیط‌زیست از آن استقبال کنند.»
چالش‌های مالی و تلاش تیم تولید
او درباره دشواری‌های تولید بیان کرد: «یکی از چالش‌های اصلی، کمبود منابع مالی بود. تنها حامیان واقعی ما خانواده‌ی نورمحمد بودند که با درک اهمیت کار، بخشی از هزینه‌ها را تقبل کردند. سایر نهادها متأسفانه حمایت مؤثری نداشتند. با وجود محدودیت‌ها، تیم تولید با پشتکار و باور به ارزش فرهنگی و زیست‌محیطی پروژه، توانست اثر را به سرانجام برساند.»
پراکندگی لوکیشن‌ها؛ بزرگ‌ترین چالش
کارگردان گفت: «از ایده تا پخش، مسیر تولید مستند پر از چالش است، اما سنگین‌ترین بخش در «دل‌نگران آهوها» تعدد و پراکندگی لوکیشن‌ها بود. هماهنگی میان مناطق شهری و زیستگاه‌های طبیعی، انرژی و برنامه‌ریزی زیادی می‌طلبید. با این حال، تیم با همدلی و پشتکار توانست کار را به بهترین شکل پیش ببرد.»
زرقانی درباره روند میدانی کار گفت: «بخش زیادی از مستند به مصاحبه و تصویربرداری در نقاط مختلف کشور اختصاص داشت. در سبزوار با همکاران و حتی برخی شکارچیان سابق گفت‌وگو کردیم. هرچند برخی ابتدا تمایل به حضور نداشتند، اما در نهایت با صداقت از برخورد انسانی نورمحمد گفتند.»
او ادامه داد: «تصویربرداری در مشهد، خارتوران در دل کویر مرکزی ایران، شاهرود و تهران نیز انجام شد. لوکیشن اصلی منطقه پروند در سبزوار بود که محل زندگی نورمحمد به شمار می‌رفت. پراکندگی جغرافیایی هرچند تنوع بصری ایجاد کرد، اما از نظر اجرایی دشواری‌های بسیاری داشت.»
نورمحمد؛ الگویی برای تکرار
زرقانی در پایان گفت: «مهم‌ترین پیام «دل‌نگران آهوها»، تعهد و صداقت در کار است. نورمحمد نماد انسانی است که تمام وجودش را وقف هدفی ارزشمند کرده است. اگر توانسته باشیم گوشه‌ای از این شخصیت متعهد را به تصویر بکشیم، به هدف خود رسیده‌ایم. البته زندگی او ظرفیت روایت‌های دیگری نیز دارد که می‌تواند در آثار آینده دنبال شود. باید گفت که بدون حمایت و همدلی مؤسسه فرهنگی‌ـ‌هنری سیمای سربدار، خانواده محترم نورمحمد کلاته و محیط‌بانان شاهرود ساخت این مستند ممکن نبود.»
شانزدهمین جشنواره مردمی فیلم عمار با موضوع «نبرد تمدنی ایران اسلامی با غرب وحشی» آغاز به کار کرد.هنرمندان می‌توانند آثار خود را تا 15 آبان‌ماه 1404 ارسال نمایند.ادامه
مهدی عشقی، دبیر بخش فیلمنامه شانزدهمین جشنواره مردمی فیلم عمار، به تشریح برنامه‌ها و رویکردهای محتوایی این دوره از جشنواره پرداخت.ادامه
جمعی از دست‌اندرکاران جشنواره مردمی فیلم عمار با حضور در منزل خانواده مهدیه اسفندیاری، مترجم و فعال فرهنگی بازداشت‌شده در فرانسه، نگرانی خود را نسبت به روند بازداشت وی و…ادامه
ورود به آرشیو
