خانه » اخبار » جودوی: کارگردان ریسک برزرگی برای روایت سوژه کرده/ فارسی: کار تاریخی باید برای مخاطب ملموس باشد/رضوی: به فیلمسازان جوان، اعتماد نمی‌شود

به گزارش «عمار فیلم»، چهارمین گعده فیلم‌سازان جوان سینمای انقلاب، با نقد و بررسی مستند «انتقام از یک انقلاب» به کارگردانی سیدمرتضی رضوی و با حضور مهدی فارسی، مستندساز و حسین جودوی پژوهشگر تاریخ انقلاب در حسینیه هنر برگزار شد.

سیدمرتضی رضوی کارگردان مستند «انتقام از یک انقلاب» در ابتدای این برنامه در سخنانی گفت: در دانشگاه فسا رشته مهندسی برق می خواندم که سوژه ساخت این مستند از طریق بسیج دانشجویی به من معرفی شد. آنها به من گفتند شهیدی وجود دارد که تا امروز هیچ کاری برای او انجام نشده است.

وی افزود: عمق فاجعه به حدی بود که کوچه ای که مادر شهید در آن زندگی می کرد به نام شهید دیگری بود. آنها اعلام کردند یک دوره پژوهش اولیه مفصلی در مورد این شهید برای نگارش کتابی پیرامون او انجام شده است.

این کارگردان ادامه داد: بعد از ورود به عرصه مطالعه این سوژه متوجه شدم که این شهید بزرگوار یک سری ویژگی هایی دارد که می توانم روی آن کار کنم و مستندی را بر اساس او بسازم.

رضوی خاطرنشان کرد: در این میان چندین سفر به کرمان انجام دادم تا در جریان حال و هوای دانشگاهی که این شهید در آنجا بود قرار بگیرم. این شهید سه سال در کرمانشاه دانشجو بو، در این شهر یک خیابان و یک مدرسه به نام او بود. در نهایت نیز کار پژوهش و ساخت مستند «انتقام از یک انقلاب» از انتهای سال ۱۳۹۳ آغاز شد و امسال به هشتمین جشنواره عمار رسید.

مهدی فارسی مستندساز نیز که در این گعده در سخنانی گفت: مستند «انتقام از یک انقلاب» را یک مرتبه تماشا کردم و در آن به نکاتی برخوردم که خودم نیز آنها را تجربه کرده بودم. من در کارهای تاریخی هم تجربی به این نکات رسیدم. کار تاریخی یعنی اینکه موضوع آن به تاریخ نزدیک باشد. شما ممکن است یک پرتره ای را کار کنید که زمان آن به حال نزدیک باشد و از این جهت منابع تاریخی در آن خیلی پررنگ نیست. اما باید تلاش کنیم سوژه هایی که مشمول گذر زمان می شوند و شخصیت های آن امروز در میان ما نیستند را برای مخاطبان خود ملموس کنیم.

وی افزود: عمده کارهای این تیپی که شخصیت محور و نه موضوع محور هستند و می خواهند از یک بازه تاریخی گذر کنند یک مشکل اساسی دارند و آن تشریح یک سری از رخدادهای تاریخی است که شخصیت مستند در آن دیده می شود.

این مستندساز ادامه داد: آفت موضوع هم این است زمانی که مستند به پایان رسید مخاطب را با انبوهی از رخدادهای تاریخی مواجه کردیم که همه آنها را جویده جویده و فصل بندی شده به او عرضه کردیم. در حقیقت زمانی که فیلم تمام شد مخاطب نیاز دارد تا مجددا این فیلم را تماشا کند.

فارسی خاطرنشان کرد: یک نقد جدی به پرتره های تاریخی وارد است که از یک جایی دیگر به بعد همانند یک کتاب تاریخی می شوند. در واقع این نقد حتی به کارهای من نیز وارد است.

وی اضافه کرد: مسئله مهم این است که بضاعت مستند در ایران به لحاظ مالی آنقدر محدود و بدنه آن آنقدر نحیف است که معمولا پژوهش را انتهای لیست می گذاریم و از همه مهمتر اینکه کار پژوهش را معمولا فیلمساز انجام می دهد که این موضوع نیز اشتباه بسیار بزرگی است. زیرا به هر میزان که از کار اصلی خودمان که کارگردانی است دور شویم و روی متن، تدوین و پژوهش انرژی بگذاریم عملا کنترل خود را بر روی کلیت ماجرا از دست می دهیم و به مشکل می خوریم.

این مستندساز یادآور شد: فیلم یک «چی بگم و یک «چه جوری بگم» دارد. صادقانه می گویم که چی بگم آن کار من و شما نیست. زیرا کاری کاملا تخصصی در حوزه پژوهش است و کارشناس تحقیق می تواند به شما کمک کند. این در حالی است که شما در بهترین حالت در بخش چه جوری بگم آن می توانید آن نگاه و روایتی که از آن فرد یا موضوع دارید را به تصویر بکشید و بگوئید این فیلم من است.

فارسی عنوان کرد: نکته دیگری که در مورد این مستند می توانم به آن اشاره کنم لحن فیلم است. یک جاهایی کار تند و تیز می شود و یک جاهایی هم سعی می کند که از آن حال رسمی دور شود و با مخاطب عامیانه صحبت کند. این موضوع به مستند لطمه زده است چون مقداری می توانست با توصیفات کلامی وضعیت را بهتر کند.

وی تصریح کرد: اسم مستند «انتقام از یک انقلاب» است که این عنوان بسیار بزرگ تر از موضوعی است که کارگردان این فیلم دنبال کرده است. یا حداقل در داخل فیلم درنیامده که تبلور انقلاب این شخصیت مستند است که از او انتقام گرفته شده است.

حسین جودوی پژوهشگر تاریخ انقلاب هم در در این گعده حضور داشت در ادامه برنامه در سخنانی، گفت: برای وارد شدن به این ماجرا به آقای رضوی تبریک می گویم. متاسفانه از سال ۱۳۵۸ تا امروز که چیزی حدود ۳۹ سال از ماجرای تسخیر لانه جاسوسی آمریکا می گذرد آنقدر که آمریکایی ها در این زمینه کارهای سینمایی، مستند و مکتوب ساختند ما در جمهوری اسلامی این اقدامات را انجام ندادیم.

وی افزود: به عبارتی بهتر در حوزه فیلم سینمایی به غیر از «طوفان شن» کار جدی دیگری نداریم. حتی در این زمینه مستند پرمایه‌ای که بشود بر روی آن مانور کرد نیز نداریم و کتاب پررنگی که بشود با آن پاسخ سوالات بسیاری از جوانان نسل جدید را پاسخ گفت وجود ندارد.

این پژوهشگر تاریخ انقلاب ادامه داد: البته یکی دو کتاب خاطره چاپ شده است. اما کتابی که بشود روی آن مانور کرد و آن را به جامعه کنونی ارائه داد نداریم. اینکه دوستانی امثال آقای رضوی وارد ماجرا می شوند تا این موضوعات و افراد را روایت کرده و به آنها بپردازند، حتی هرچند که ضعیف باشد که این کار خدارا شکر خیلی ضعیف هم نبود به نظرم نکته ای خوب و شادی آور برای امثال ماها است که بدانیم نسلی که متعلق به دهه ۷۰ هستند وارد این سوژه ها می شوند.

جودوی خاطرنشان کرد: به نظر من باز کردن این سوژه ها گام بسیار مثبت و خوبی است که آقای رضوی این کار را انجام داده است. در واقع او یک ریسک بزرگی کرده که وارد این ماجرا شده است. اما در مورد مستندسازی تاریخی باید به این موضوع اشاره کنم در این فیلم ۳۳ دقیقه ای کمتر از ۲ دقیقه در مورد تسخیر لانه جاسوسی مطلب می بینیم. اصلا این مستند درمورد لانه جاسوسی نیست. خیلی کم احساس می کنیم که آقای سلحشور در واقعه تسخیر لانه جاسوسی حضور داشته است.

این پژوهشگر تاریخ انقلاب یادآور شد: در مستند «انتقام از یک انقلاب» قرار است ما به موضوع فردی به نام سلحشور بپردازیم که در آن دوران در مناطق خاصی حضور داشته است. کارگردان می توانست ابتدای فیلم را با کودتای ۲۸ مرداد و یا ماجرای ۱۶ آذر آغاز نکند. بلکه می توانست از یک روایت ساده نسبت به معرفی شهید فرخزاد سلحشور اقدام کند.

وی در بخش دیگر سخنان خود گفت: قرار نیست با ساخت مستند کتاب تاریخی بنویسیم بلکه قرار است بخش های از تاریخ را به مخاطبان ارائه بدهیم. اما باید به نحوی فیلم را بسازیم که مخاطبان تحریک شوند و بروند درمورد شهدای هویزه و حضور نظامی آمریکا در ایران کتاب بخوانند و متوجه شوند که از سال ۱۳۳۲ تا سال ۱۳۵۷ آمریکایی ها در بعد فرهنگی، انتشارات فرانکلین را در ایران راه انداختند. آنها حتی کتب درسی بچه ها را در ایران می نوشتند.

سیدمرتضی رضوی کارگردان مستند «انتقام از یک انقلاب» در بخش دیگر این نشست در سخنانی گفت: با بخش زیادی از سخنان شما در مورد این مستند موافق هستم و سعی می کنم این نکات را در کارهای آینده خود لحاظ کنم. اما با توجه به نکاتی هم که فرمودید اگر بخواهم یک بار دیگر مجددا درباره «فرخزاد سلحشور» مستند تولید کنم و کارهای پژوهش و ساخت آن را از صفر شروع کنم قطعا یک سری مطالب آن را عوض می کنم و یک سری دیگر از مطالب آن را هم تغییر نمی دهم.

وی افزود: در مورد سخنان شما پیرامون تصاویر کلیشه ای و آرشیوی از تسخیر لانه جاسوسی باید بگویم که یک ضعف بزرگی در کشور ما است و آن اینکه اگر کارگردانی و یا تیم فیلمسازی شناخته شده نباشد هرجا برای تهیه تصاویر برود به او می گویند ما چیزی نداریم.

این کارگردان ادامه داد: برای تهیه تصاویری از تسخیر لانه جاسوسی به مرکز اسناد رفتیم و درخواست تصاویر جدیدی کردیم که به ما پاسخ دادند امکان ندارد زیرا طبقه بندی شده و محرمانه است. سپس از جاهای مختلف و از کانال های گوناگون نامه هایی را برای آرشیو صدا و سیما زدیم که برای هرکدام بهانه ای آوردند و دست آخر دیدند که خیلی سمج هستیم گفتند بیایید و پای سیستم بنشینید و تصاویر لازم را جستجو کنید. هاردی را برای انتقال آنها آوردیم اما با تصاویر بسیار بی کیفیتی روبرو شدیم. برای همین از تصاویر مستند انقلاب ۵۷ شبکه من و تو استفاده کردیم.

رضوی خاطرنشان کرد: قطعا اطلاع دارم که نام «انتقام از یک انقلاب» برای این مستند بسیار بزرگ است. اما محتوایی پشت این اسم قرار گرفته است. نام این مستند خودش مستند است یعنی اینکه در روزنامه ای استفاده شده است. ولی این نکته برای من جالب بود که از این محتوا و این تیتر به جز اینکه به اندازه یک تیتر استفاده کنیم محتوایی را هم در پشت آن قرار بدهیم.

وی اضافه کرد: در مستند «انتقام از یک انقلاب» به دنبال بیان این موضوع هستم که آن آمریکایی را که از سال ۱۳۳۲ در مستند آوردم همچنان تا امروز وجود دارد و در هر شرایطی در هرجایی هم که باشد زهر خود را به انقلاب می ریزد. اما قطعا بی تجربگی من موجب شده تا کار به خوبی انجام نشود.

جودوی پژوهشگر تاریخ انقلاب نیز در ادامه این نشست گفت: کارگردان را هیچگاه به مستند الصاق نمی کنند. زیرا قرار است فیلم جای کارگردان صحبت کند. مخاطبان هم باید تفکرات آقای رضوی را در این مستند مشاهده کنند.

این پژوهشگر تاریخ انقلاب ادامه داد: به نظرم حتما لازم نیست مستند دانشجویی و مستندی را که با هزینه کمی ساخته می شود را بازسازی کنیم. زیرا این احتمال وجود دارد که مخاطب آن تصویر بازسازی شده توسط ما را نپسندد و با آن ارتباط برقرار نکند.

جودوی خاطرنشان کرد: حرفی را که آقای موسوی در مستند «انتقام از یک انقلاب» می زند را با توجه به علم تاریخ می توان رد کرد. او یک ادعایی می کند و قرار نیست این ادعا صحیح بوده و تاریخ باشد. بلکه قرار است من آقای موسوی را به راه بیاورم تا صحبت کند و هر وقت از مسیر منحرف شد باید من راه درست را به او نشان بدهم.